انتخاب اردبیل

  برترین ها: امروز 13 اسفند برابر با 3 مارس تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم. 

رویداد ها:

530 پیش از میلاد - کوروش بزرگ بنیادگذار ایران از این دنیا رفت

کوروش بزرگ بنیادگذار کشور ایران، مردی که عموم تاریخ نگاران او را «اندیشمند، انساندوست، دادگستر و مهربان» توصیف کرده اند در مارس سال 530 پیش از میلاد ــ 9 سال پس اعلام امپراتوری ایران فوت شد. وی یازده سال پس از ایجاد دولت واحدی از سه طایفه مهاجر قوم آرین - پارس، ماد و پارت - شهر بابل (در جنوب غربی بغداد امروز و پایتخت یک امپراتوری به همان نام) را تصرف و در آنجا در اکتبر سال 539 پیش از میلاد ایجاد امپراتوری مشترک المنافع ایران را اعلام کرده بود.

     
امپراتوری ایران در زمان کوروش که نام او در غرب با قلب تلفظ حروف یونانی، سیروس و سایرس، گفته می شود از هند تا مرمره و از سیردریا (رود سیحون) تا دریای سرخ امتداد داشت که پسر او کامبیر (کامبوزیا = کامبوجیا = کمبوجیه) بر وسعت آن افزود و داریوش بزرگ پدر ناسیونالیسم ایرانی و پسرش خشایارشا قلمرو ایران را گسترش بیشتری دادند که بیش از دو قرن بزرگترین قدرت و تنها ابرقدرت جهان بود با فرهنگ و تمدنی درخشان و بیمانند. کوروش برای اخراج طوایف آرال که از سیردریا گذشته وارد سغدیانا و سرزمین پارسیان در فرارود (تاجیکستان امروز و ...) شده بودند به این منطقه رفته بود که به سوی او که سوار بر ارّابه بود و سربازانش را در میدان نبرد هدایت می کرد زوبینی پرتاب شد و عمر وی پایان یافت. با وجود درگذشت کوروش، سربازان او جنگ را بردند و مهاجمان را به آن سوی سیردریا عقب راندند. [سغد اینک یک ایالت تاجیکستان و فرماندارنشین آن، شهر باستانی خجند است]. برخی از مورخان درگذشت کوروش بزرگ را در منطقه فرارود نتیجه بیماری نوشته اند، نه اصابت زوبین. آرالی ها تمدنی عقب مانده و غیر قابل قبول برای ایرانیان داشتند و کوروش مایل به آلوده شدن ایرانیان به این تمدن [از جمله همبستر شدن علنی با زنانشان] نبود. موسس و پدر کشور ایران که مادرش ماد و پدرش پارس بود در میدانهای جنگ، همیشه در میان سربازان بود و از آنان جدا نمی شد و (اگر نوشته مورخان یونانی درست باشد) جان خود را بر سر همین روش گذارد. او بارها گفته بود که نباید سرباز جان برکف نهد و بجنگد و افتخار پیروزی نصیب شاه شود که دور از میدان جنگ در چادر خود درمیان نیروهای محافظ و اسبان آماده برای فرار می آساید.
    
جنازه کوروش همچنان که وصیت کرده بود به پاسارگاد منتقل و مدفون شد که آرامگاه او تا به امروز باقی مانده و هموطنان پس از 25 قرن همچنان برای ادای احترام نسبت به او به پاسادگاد می روند. کوروش در بابل و پس از صدور اعلامیه ای که امروز نحستین منشور اتحاد ملل و حقوق بشر نام برده می شود وصیت کرده بود صرف نظر از محل مرگ او، باید در پاسارگاد دفن شود. کوروش هنگام تعیین محل دفن خود از این که برای مدتی بسیار طولانی، جسد او قطعه زمینی را از ثمر دادن باز می دارد از مردم ایران (قبلا) پوزش خواسته بود.

     
کوروش جهانی فکر می کرد و همه ملتها را متساوی الحقوق می دانست و عقیده به ایجاد یک دولت جهانی مجهز به اخلاقیات داشت تا جنگها و خونریزی ها پایان یابد و یک قانون واحد حاکم بر روابط ملتها باشد.
     
اعلامیه او پس از فتح بابل که سلطانش به آزار دادن سایر ملل و نیز اتباع خود شهرت داشت، نخستین منشور ملل متحد و اعلامیه حقوق بشر شناخته شده و نگهداری می شود. کوروش دین ایرانیان (آیین زرتشت) را به ملل دیگر تحمیل نکرد. وی شورائی از سران ملل تابعه به ریاست خود تشکیل داده بود و امپراتوری او در حقیقت یک جامعه مشترک المنافع بود و شرط عضویت در این جامعه دادن آزادی به مردم محل، بر قراری حکومت قانون، منع بردگی و قطع ظلم و تعدی بود. ارتش کوروش سربازان اسیر را به بردگی نمی فروخت و اموال ملت مغلوب را مصادره و غارت نمی کرد. یهودیان در کتاب مقدس خود کوروش را «آزادیبخش» و او را یک مسیح خوانده اند. کوروش اسیران یهودی دولت بابل را آزاد کرد و به وطن خود بازگردانید و با پول ایران شهرهایشان را که به دست سلطان بابل ویران شده بود مرمت و نوسازی کرد.
    
طبق نوشته برخی از مورخان و تطبیق تقویم ها ، فوت کوروش در چهارم مارس اتفاق افتاد. 

1519 - هجوم اروپایی ها به قوم مایا و قوم آزتک

 هرناندو کوتز Hernando Cortez اسپانیایی با چندصد نظامی و تعدادی توپ گام به مکزیک نهاد تا این سرزمین را که دارای تمدنی درخشان و تاسیسات اداری و سلطان بود تصرف و برخزاین سلطان آزتک Aztec که شنیده بود پر از طلا است دست یابد. در آن زمان آزتکها در بخش شمالی و قوم مایا Maya در جنوب مکزیک زندگی می کردند و دارای نظام حکومتی جداگانه بودند. مشکل آنان این بود که توپ و تفنگ نداشتند. مزیت اروپاییان همین سلاحهای آتشین بود. 

هرناندو کوتز Hernando Cortez


گوشه ای از تمدن مایا ها

1916 - در پی کناره گیری فرمانفرما از ریاست وزراء، محمد ولیخان تنکابنی (سپهسالار) مامور تشکیل کابینه شد. علت کناره گیری فرمانفرما اختلاف نظراو با روسها بود که نیروی نظامی وارد ایران کرده بودند. 

محمد ولیخان تنکابنی 

1954 - نخستین عمل پیوند کلیه در جهان در یک بیمارستان ایالت ماساچوست آمریکا انجام شد. 

1936 - نخستین حرکت نظامی هیتلر

یک سال پس از برقراری مجدد نظام وظیفه اجباری در آلمان، هیتلر در این روز از مارس سال 1936 به واحدهای یک لشکر پیاده آلمانی دستور داد که وارد منطقه غیر نظامی «راینلند» شوند و نشان دهند که آلمانی ها حاکم بر وطن خود هستند و قراردادهای تحمیلی «ورسای» و «لوکارنو» را دیر زمانی است که پاره کرده اند.
   
 هیتلر هفتم مارس (سه روز بعد) به پارلمان رایش (آلمان) رفت و نمایندگان را که عموما از اعضای حزب ناسیونال سوسیالیست کارگران آلمان (نازی) به رهبری او بودند در مورد دستوری که داده بود توجیه کرد و گفت که همسایگان آلمان باردیگر باهم برضد المان نزدیک می شوند و ما نمی توانیم ساکت بنشینیم. ما باید حقوق و شئون برابر با قدرتهای دیگر داشته باشیم و این را کسی به ما نمی دهد باید خودمان آن را به دست آوریم.

ورود نظامیان آلمانی به راینلند

    
هیتلر گفت که از این لحظه آلمان را مقیّد به رعایت هیچ یک از قراردادهای منعقده بعد از جنگ جهانی اول نمی داند.
   
 همان روز و پس از انتشار این اظهارات هیتلر در رسانه ها، دولت فرانسه باا نگلستان تماس گرفت، ولی انتونی ایدن وزیر امور خارجه انگلستان تنها به محکوم کردن لفظی حرف و عمل هیتلر بسنده کرد و این کار بر جرات هیتلر افزود. از تماس نخست وزیر فرانسه با استالین هم چیزی عاید نشد.
    
نهم مارس 1936 دولت انگلستان اعلام داشت که در شرایط موجود نمی تواند به فرانسه کمک نظامی برساند تا هیتلر را با زور وادار به رعایت قراداد «لوکارنو» و خروج واحدهای آلمانی از راینلند کند و به این ترتیب فرانسه را کاملا مایوس کرد. در همین روز هیتلر در یک اجتماع سیصد هزارنفری در مونیخ گفت که «تاریخ» بعدا درباره این اقدام او (نادیده گرفتن قراردادهای پایانی جنگ جهانی اول) قضاوت خواهد کرد. 

1977 - زلزله در بوخارست پایتخت رومانی و حومه آن بیش از 1500 تن را کشت.

1235 ش - انعقاد معاهده پاریس بین ایران و انگلستان و جدا شدن افغانستان از ایران 

پس از تصرف هرات در افغانستان توسط قوای ناصرالدین شاه قاجار، دولت انگلستان که از این امر ناراضی بود، به ایران اعلان جنگ داد و جزیره خارک و بوشهر را به اشغال خود درآورد. در این حال درگیری‏هایی بین نیروهای ایرانی و انگلیسی روی داد که به شکست سربازان ایرانی انجامید. از این رو مذاکراتی برای صلح آغاز شد که به عقد معاهده پاریس در فرانسه بین ایران و انگلیس انجامید. به موجب این معاهده ننگین، دولت ایران تعهد سپرد که هرات و تمام خاک افغانستان را تخلیه نماید و از هر ادعایی نسبت به حکومت خود در هرات و تمامی افغانستان دست بردارد. 

نقاشی معروف از معاهده پاریس

انگلیسی‏ها نیز پذیرفتند که قوای خود را از ایران خارج کنند و اسرای جنگی ایران را آزاد سازند. این معاهده، دست ایران را به کلی از دخالت در افغانستان کوتاه کرد و باعث نفوذ انگلستان در دربار ایران گردید. بنابراین، هرات به کلی از ایران جدا شد و افغانستان نیز با عنوان استقلال یابی، از ایران استقلال یافت. عهدنامه پاریس، ضربه شدید دیگری بود که بر پیکر استقلال سیاسی و اقتصادی ایران وارد آمد و بر اثر آن، که کمتر از معاهدات گلستان و ترکمنچای بین ایران و روسیه نبود،قلمرو حکومتی ایران به کمترین حد خود رسید. 

ایران پیش از جدا شدن هرات و افغانستان

1375 - سقوط یک فروند هواپیمای داسو فالکن-۲۰ ارتش جمهوری اسلامی ایران در اردبیل.

1980 - رابرت موگابه از مبارزان کسب استقلال زیمبابوه (رودزیای شمالی) معروف به ناسیونالیست چپ (بعدا مارکسیست) نخست وزیر این کشور شد. وی هفت سال بعد به ریاست جمهوری زیمبابوه انتخاب شد و هنوز این سمت را برغم دشمنی شدید و تبلیغات منفی غرب از دست نداده است.

رابرت موگابه

۱۳۸۹ - استعفای محسن هاشمی رفسنجانی از مدیریت متروی تهران.

محسن هاشمی

زادروزها

      ۸۹۲ - شاه تهماسب یکم٬ در روستای شه‌آباد اصفهان.
    ۱۲۸۹ - آیت الله سید محمود علایی طالقانی٬ روحانی شیعه، سیاست‌مدار از فعالین نهضت ملی شدن نفت و نهضت مقاومت ملی، از بنیانگذاران جبهه ملی دوم، از بنیانگذاران نهضت آزادی ایران، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و نخستین امام جمعه تهران پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بود

شاه تهماسب یکم

    ۱۳۳۶ - مجتبی راعی, کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس.
    ۱۳۳۶ - علاءالدین طباطبایی, زبان‌شناس و مترجم.

آیت الله سید محمود طالقانی

    ۱۳۴۸ - پانته‌آ بهرام، بازیگر ایرانی تئاتر، سینما و مجموعه‌های تلویزیونی
    ۱۳۵۱ - لن وایزمن، کارگردان و نویسنده‌ی اهل ایالات متحده آمریکا

آنتونیو لوچو ویوالدی

    ۱۳۵۸ - بابک نهرین, طنزپرداز.
    ۱۶۷۸ - آنتونیو لوچو ویوالدی نوازنده چیره دست ویولون و آهنگساز شهیر موسیقی دوره باروک اهل ونیز
    ۱۹۹۲ - دانیل لوید، راننده‌ی انگلیسی اتومبیل رانی

پانته‌آ بهرام

    ۱۹۹۳ - آبیگائل مویتی، بازیگر آمریکایی
    ۱۹۹۵ - بیل میلنر، بازیگر انگلیسی

درگذشت‌ها

    ۱۸۳۲ - ژان فرانسوا شامپولیون دانشمند، زبان‌شناس و شرق‌شناس فرانسوی.
    ۱۳۶۴ - آلبرت لستر لنینگر, زیست‌‌شیمیدان آمریکایی (تولد ۲۸ بهمن ۱۲۹۵)

ژان فرانسوا شامپولیون

    ۱۳۸۸ - محمد خوانساری, استاد برجستهٔ فلسفه و منطق در دانشگاه تهران.

*****
منابع:

-پایگاه نوشیروان کیهانی زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون