دست فروشی حاصل وعده شعارزده اشتغال/تولید ملی درخیابان حراج می‌شود
اردبیل – وعده ایجاد شغل در اردبیل که همچنان بر زبان مسئولان جاری است نه تنها محقق نشده بلکه در سایه بی‌تدبیری، خیابان‌ها مملو از جوانان فارغ‌التحصیل دانشگاهی است که دست فروشی می‌کنند.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- ونوس بهنود: بخش اول بافت، فرسوده شهر: در مقابل بازار قیصریه آدامس به دست‌ها برای جای ایستادن با آن‌هایی که دستمال‌کاغذی دارند هرروز بحث و مناقشه دارند. یکی این‌طرف خیابان را بیشتر در معرض دید مشتری می‌داند و دیگری حاضر نیست پشت نرده‌های فلزی مقابل بازار بایستد.
جای برخی‌ها معلوم و مشخص است. نه جای بحث دارد نه مناقشه. شده استادکار در دستفروشی و این جوان‌های تازه‌کار جرئت ندارند با او به حرف بیایند.
بخش دوم، حاشیه شهر: وانت‌بارهای میوه کنار هم صف کشیده‌اند و کنار خیابان برای خودش شده بازار میوه‌فروش‌ها. سیگارها تک لب‌ها روشن است و میوه‌ها به قیمت نازل فروخته می‌شود. «اگر ۵۰۰ تومان کم کنی هزار تومان کم می‌کنم تا رویت کم شود.»
بخش سوم، مرکز شهر: هوا تاریک شده و روز جمعه است. هر دوی این‌ها یعنی نباید در میدان شریعتی پرنده پر بزند. گوسفندهای عروسکی، روسری‌های گل‌دار، شلوارهای زنانه و مردانه و انواع جوراب در دو سمت میدان بساط شده و گاهی برخی گوسفندهای عروسکی در دل تاریکی زیر چرخ ماشین‌ها له می‌شوند.
بخش چهارم، بزرگراه: اینجا بازارچه زنده از همه رنگ دور میدان چیده شده. «خانم، آقا از شیر مرغ تا جون آدمیزاد. میوه خوب، لباس ارزون، مواد بهداشتی و آرایشی. فقط کافیه لب تر کنید تا نصف قیمت مغازه خرید کنید.» میدان وحدت شلوغ است در اغلب ساعات روز و به حدی مهندسی آن با ایراد و اشکال همراه است که جا برای تصادف به حد کافی دارد. کنار بیمارستان سبلان دسته های گل پلاستیکی و آبمیوه‌ها در ظرف‌های پلاستیکی برای خودش بازارچه‌ای است. هرروز بساط می‌کنند و هرکسی جای خود را در طول سال‌ها پیدا کرده است.
کسب یک لقمه نان که همه‌جا دریغ شد
به بهانه صحبت یک کیلو پرتقال می‌خرم به قیمت دو هزار تومان. فروشگاه‌های بالای شهر می‌دهند پنج هزار تومان البته با یک مارک آبی‌رنگ اضافی. راننده وانت‌بار می‌گوید مشتری نباید گول این بزک کردن را بخورد. این پرتقال همان پرتقال است.
می‌گویم: خوب اینطور که برای شما منفعت ندارد.
سرش را تکان می‌دهد و می‌گوید: برای یک لقمه نان که نمی‌شود جلوی هر کس و ناکس دست دراز کرد. تا همین دیروز کارخانه کار می‌کردم از کار بی‌کار شدم. برای خودم لیسانس دارم اما لیسانس برای زن و بچه نان نمی‌شود.
بیشتر دست‌فروش‌هایی که در خیابان‌های شهر اردبیل حتی در کوچه‌پس‌کوچه‌ها دستفروشی می‌کنند جوان هستند. بررسی میدانی مهر نشان می‌دهد اغلب یا دیپلم و یا تحصیلات دانشگاهی دارند و به دلیل نبود شغل مناسب به مشاغلی مانند دستفروشی، راننده تاکسی و خریدوفروش کالا یا دلالی روی آورده‌اند. درعین‌حال بیشتر این‌ها نه‌تنها از شغل و درآمد خود رضایت ندارند بلکه برخی حتی شغل خود را پنهان می‌کنند.
در کنار خیابان امام خمینی(ره) حدفاصل میدان شریعتی و چهارراه امام خمینی(ره) نشسته است. آن‌هایی که زیاد اهل پیاده‌روی در این مسیر هستند و مغازه‌دارها به‌خوبی می‌شناسندش. گاهی کتاب می‌فروشد گاهی سی دی و گاهی پوسترهای عکس از خواننده و نوازنده گرفته تا گل و ....
از شهرستان آمده خودش حاضر به مصاحبه نمی‌شود اما یکی از مغازه‌دارها برایم از سرنوشتش می‌گوید. اینکه شغل مناسبی نداشته. حتی به خواستگاری دختری که می‌خواسته رفته و چون شاغل نبوده خانواده دختر راضی به وصلت نشده‌اند و حالا آمده اینجا گمنام دستفروشی می‌کند تا شاید پولی جمع کند.
وقتی به شهر اردبیل وارد می شیم جز چند تا کارخونه اونم اکثرا نیمه فعال چیزی نمی‌بینیم و این یعنی هشدار که ما حتی نتونستیم از داشته هامون مراقبت کنیم تا سرپا بموننپوسترها را می‌دهد دانه‌ای پنج هزار تومان نزدیک ۳۰ تا پوستر دارد حساب‌کتاب که می‌کنم نمی‌تواند با این سرمایه ناچیز حالا حالاها ازدواج کند.
یکی از شهروندان اردبیلی معتقد است هیچ‌کس مریض نیست که بیاد توی گرما و سرما کنار خیابون خودشو آواره کنه و دستفروشی کنه و حتی شخصیت و غرورشو جلوی مردم بشکنه.
محمدعلی سلطان‌زاده به خبرنگار مهر گفت: اگه یه کار خوب و آبرومند داشته باشه هیچ‌وقت نمی آد دستفروشی کنه.
این شهروند تأکید دارد که افزایش روزبه‌روز دستفروشی در شهر هشداری برای مسئولان است که بدانند آمار بیکاران افزایش یافته است.
سلطان‌زاده برای تأکید به اظهارات خود اضافه کرد: وقتی به شهر اردبیل وارد می شیم جز چند تا کارخونه اونم اکثرا نیمه فعال چیزی نمی‌بینیم و این یعنی هشدار که ما حتی نتونستیم از داشته هامون مراقبت کنیم تا سرپا بمونن.
یقه دست‌فروش گیر معضلات شهری
جلوی بیمارستان امام خمینی قرار است آرامش و سکوت برقرار باشد. این بار پسربچه‌های نوجوان و مدرسه‌ای آبمیوه‌های هزار و دوهزارتومانی را به دست گرفته‌اند. ظاهرشان حکایت کار کردن از روی شکم‌سیری و برای تفریح و تفنن نیست. تنها به دنبال لقمه نانی هستند که هیچ وعده اشتغالی به دادشان نرسیده است.
یکی از مشتری‌ها به سروصدای آن‌ها اعتراض می‌کند و باهم گلاویز می‌شوند. مشتری می‌گوید لازم نیست این‌قدر دادوبیداد کنید. اینجا بغل‌دست بیمارستان است. بیمار خوابیده.
فروشنده دادوبیداد را برای کشاندن مشتری به‌پای بساط خود ضروری می‌داند و همین بحث کوچک به دعوا می‌انجامد و درنهایت چند تا فروشنده دیگر این دو معترض به‌ظاهر به‌حق را از هم جدا می‌کنند.
بساط دست‌فروشی‌ها در شب حکایت دیگری است. دست‌فروش‌ها در تاریکی و با نور ناچیز خیابان دادوهوار می‌کنند و وقتی از شهرداری و نیروی انتظامی کسی برای سرکشی بیاید برخی باعجله و شتاب‌زده بساط خود را در یک قوطی مقوایی جمع کرده‌اند.
به همدیگر خبر می‌دهند و سریع در چشم به هم زدنی خیابان می‌شود عین دسته‌گل عاری از هر دست‌فروش.
سد معبر کرده‌اند و شهرداری وظیفه دارد رسیدگی کند اما بعد از رسیدگی چندساعته بار دیگر بساط‌ها چیده می‌شود. یکی از رانندگان داد می‌زند: ای یارو بند و بساطتو وسط خیابون چرا پهن کردی؟
ترافیک دور میدان بالاگرفته و سواره‌ها و پیاده‌های کنار بساط‌ها چند حلقه میدان را تنگ‌تر کرده‌اند.
رئیس شورای اسلامی شهر اردبیل معتقد است سد معبر به معضل فرهنگی تبدیل شده است.
ذکی اله خوشبخت در خصوص ساماندهی دستفروشان در سطح شهر تصریح کرد: درخواست ما از شهرداری ساماندهی است اما باید توجه داشت در برخی مواقع مشکلات اقتصادی موجب می‌شود افراد به دستفروشی روی بیاورند.
مشتری دارد که می‌فروشیم
رئیس شورای اسلامی شهر اردبیل ترافیک، شلوغی سطح شهر و ایجاد اختلال در زندگی شهروندان را خروجی افزایش دستفروشی برشمرد و تأکید کرد: به دنبال راهکار جامع ساماندهی هستیم.
دستفروشی البته در اردبیل به‌موازات مشتریان خود رشد یافته است. سطح درآمد پایین در شهر موجب شده قشر متوسط و محروم به اجناس بنجل و باکیفیت پایین روی بیاورد. دستفروشان وقتی می‌بینند فروش دارند حاضر می‌شوند حتی مدارک دانشگاهی را کنار بگذارند.
در خیابان آزادی کفش کودک قیمت ۱۵۰ هزار تومان خورده است. درست به‌اندازه یک‌کف‌دست. کار ترکیه است و دو سال ضمانت دارد یعنی خیلی بیشتر از آنکه کودک در سن رشد فرصت استفاده از آن را داشته باشد.
دست‌فروش کنار بازار قیصریه کفش کودک می‌دهد ۱۰ هزار تومان یعنی کمتر از یک‌دهم قیمت.
یک شهروند اردبیلی می‌گوید: این جنس‌های بزک‌کرده پاساژها به درآمد ما نیامده اگر کفش به این قیمت بخرم سایر احتیاجاتش را چطور تأمین کنم. همین کفش می‌شود یک‌چهارم حقوق ماهانه‌ام.
در سال‌های اخیر آن‌قدر درآمدها با افزایش قیمت‌ها از جای خود تکان نخورده که بسیاری از شهروندان خرید از دست‌فروش‌ها را به نفع اقتصاد خانواده می‌دانند و حتی معتقدند همان جنس در پاساژها و مغازه‌های لوکس بالای شهر با چند تا مارک الکی و ساختگی گران‌تر به فروش می‌رسد.
یکی از فروشنده‌ها گفت: این جنسی که می‌دهم ایرانی است کیفیتش هم حرف ندارد ولی خوب کسی باور نمی‌کند که عین همین را چند تا فروشگاه مرکز شهر هم می‌فروشند به دو برابر قیمت.
درواقع خیلی‌ها باور می‌کنند و به‌سادگی کالای ایرانی در خیابان‌ها حراج می‌شود و حتی عرق دست تولیدکننده نمی‌تواند گلوی خشک‌شده‌اش را سیراب کند.
فروشش هم نه در فروشگاه‌های بالای شهر بلکه توسط دست‌فروش‌ها است.
بعضی کالاها هم برای اینکه قیمت پایین بگیرد کمی روی کیفیت چشم می‌پوشد و با دوخت ضعیف راهی دست دست‌فروش می‌شود. میوه‌های روی دست باغداران کم از این موضوع ندارد. درواقع به حدی چرخه تولید تا فروش در اردبیل نابسامان شده که شغل کاذب دستفروشی به شغلی واقعی تبدیل شده است.
فاصله نجومی واقعیت بازار کار با وعده اشتغال
بر اساس اعلام اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ۲۰ درصد جمعیت استان شغل ندارند. به‌عنوان‌مثال تحت پوشش دستگاه‌های حمایتی ازجمله بهزیستی و کمیته امداد در این گروه قرار گرفته‌اند.
از سویی دستفروشان و اشخاصی که کارهای ابتدایی کشاورزی و مشاغل خانگی انجام می‌دهند در این گروه هستند. فردی که دستفروشی می‌کند شاغل محسوب نمی‌شود و نام وی در آمارها نمی‌آید نتیجه این می‌شود که خانواری بدون شاغل تصور می‌شود.
فردی که دستفروشی می‌کند شاغل محسوب نمی‌شود و نام وی در آمارها نمی‌آید نتیجه این می‌شود که خانواری بدون شاغل تصور می‌شودمدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: بیکاری در اردبیل یک معضل جدی است و در این میان بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به‌مراتب جدی‌تر است.
حسین منوری در خصوص نرخ بیکاری استان اضافه کرد: در سال ۹۱ نرخ بیکاری استان ۱۳.۳ درصد، در سال ۹۲، ۱۲.۳ درصد و در سال گذشته به ۱۱.۴ درصد رسیده است.
وی تأکید دارد که هرچند نرخ بیکاری کاهش یافته اما به معنی کاهش تعداد بیکاران نیست. این عدد بر اساس تعریف بین‌المللی استخراج می‌شود که با واقعیت فاصله دارد. اینکه به‌عنوان‌مثال نرخ بیکاری کاهش یابد به‌منزله کاهش تعداد بیکاران نیست.
منوری معتقد است کاهش این نرخ می‌تواند به دلیل افزایش میزان سرمایه‌گذاری، افزایش اشتغال واحدهای تولیدی و به‌طورکلی رونق اقتصادی باشد که پیامد آن در این نرخ مشاهده می‌شود؛ علاوه بر این ممکن است بیکاران به دنبال شغل‌هایی بروند که ازنظر آماری شاغل هستند اما در رشته تحصیلی خود مشغول به کار نیستند. افزایش جمعیت فعال عامل دیگر است و درعین‌حال تغییرات جمعیتی نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تأکید دارد که دلایل عمده‌ای که در بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی استخراج شده است یکی تناسب نداشتن تحصیلات دانشگاهی با رشته‌های بازار کار است که متأسفانه بی‌توجهی به نیازسنجی بازار کار به‌ویژه از سوی دانشگاه موجب تشدید این معضل شده است.
وی افزود: علاوه بر این فارغ‌التحصیل دانشگاهی عمدتاً متخصص در حوزه نظری و تئوری است و نه عملی. درحالی‌که بازار کار نیازمند مهارت است و به دلیل اینکه دولت به دنبال چابک سازی بدنه خود است استخدام‌ها را کاهش داده و این یعنی جذب رشته‌های نظری کاهش یافته است. در این میان بازار نیازمند تخصص عملی و مهارت است.
ساماندهی چاره کاری که سابقه مطلوب نداشت
اعضای شورای شهر، شهرداری، شهروندان و هر مهمانی که در شهر رفت‌وآمد دارد همه و همه می‌گویند دستفروشی باید ساماندهی شود. باید جمع شود و نباید گذاشت به‌واسطه آن بعضی آسیب‌ها ازجمله سرقت، ترافیک، دلالی و ... تشدید شود.
دادستان عمومی و انقلاب اردبیل در اظهارات اخیر خود تأکید کرد که متأسفانه در سد معبر مزاحمت و تعرض به نوامیس مردم و فروش خرده مواد مخدر نیز مشاهده می‌شود.
ناصر عتباتی در خصوص وانت‌بارهای میوه‌فروش با تأکید به اینکه برخوردهای حذفی نتیجه نمی‌دهد، اضافه کرد: بنده اگر خودرو این فرد را توقیف کنم فردا به کارهای خلاف کشیده می‌شود و باید با اختصاص مکان‌های مناسب و یا ایجاد بازار روز نسبت به ساماندهی اقدام کرد.
اما سؤال اینجا است که راهکار همیشه طرح‌شده ساماندهی چقدر توانسته پاسخگو باشد و آیا می‌تواند مشکل دستفروشی را از ریشه حل‌وفصل کند؟
در سال‌های اخیر تجربه ساماندهی میوه‌فروشان و وانت‌بارها در میدان بعثت که به‌عنوان راهکار ساماندهی از سوی شهرداری مطرح شد نتوانست پاسخ مثبتی به سؤال ذکرشده بدهد.
بطوریکه به دلیل قیمت گران پیشنهادی غرفه‌ها وانت‌بارها از آن استقبال نکردند و همین شد که بازارچه متروک باقی مانده است.
درعین‌حال شهردار اردبیل معتقد است باز راهکار دست‌فروش‌ها ساماندهی در اماکن و بازارچه‌ها است. البته تفاوتی که حمید لطف‌اللهیان قائل شده تدوین برنامه جامع ساماندهی مشاغل مزاحم در اردبیل است.
بطوریکه در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: در نظر داریم به‌منظور بهبود فضای شهری، افزایش آرامش شهروندان و کیفیت‌بخشی به شهرنشینی مشاغل مزاحم سطح شهر را ساماندهی کنیم.
شهردار اردبیل متذکر شد: دستفروشی در سطح شهر به‌عنوان منبع درآمدزایی افزایش‌یافته و ما در نظر داریم با تعبیه محل مناسب جهت استقرار دستفروشان نسبت به ساماندهی آن‌ها اقدام کنیم.
لطف‌اللهیان افزود: ازجمله بازارچه‌هایی به‌ویژه در ایام نزدیک به عید نوروز تدارک دیده می‌شود تا دستفروشان در این بازارچه‌ها مستقر شوند و از فروش محصولات در سطح شهر که موجب ترافیک و آلودگی بصری است بپرهیزند.
نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر اردبیل اخیراً از این اقدام که برخی برای سودجویی در سطح شهر وانت‌بارهایی را دایر کرده‌اند و می‌خواهند به درآمد برسند ابراز گله‌مندی کرد.
موضوعی که ابعاد جدیدی به پدیده دستفروشی در اردبیل بخشیده و نشان می‌دهد حتی لقمه‌ای نان این روزها به دست دلالان و سودجویان افتاده است و برخی، برخی دیگر را برای درآمدهای جزئی که نیازمند آن هستند به کار می‌گیرند.
موضوعی که به نظر می‌رسد برنامه جامع جناب شهردار باید به آن توجه داشته باشد و درنهایت برنامه‌ها به‌مانند مسکن قوی با اثر آنی اما کوتاه‌مدت عمل نکند.
اردبیلی