کاهش 35درصدی صادرات، شکست طرح توسعه تجارت خارجی اردبیل

حدود 4 سال پیش بود که موضوع توجه به تجارت خارجی در استان اردبیل مطرح شد. مسئله ای که می توانست به عنوان یکی از محوری ترین راه های توسعه استان به شمار آمده و راه های ایجاد اشتغال را باز کند...

نویسنده: محمدرضا هادیلو

با اینکه از همان زمان تأکیدات زیادی به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در جهت توسعه اقتصادی در مناطق مختلف از جمله شهرستانها و روستاها می شد که می توانستند با گسترش تولیدات در عرصه های مختلف، سهمی از بازارها را به خود اختصاص دهند، اما گذشت زمان نشان داد اکثر وعده ها در حد شعار باقی ماند و حالا اردبیل به عنوان یک استان مرزی با تمام داشته هایش در کشاورزی و مناطق گردشگری و معادن و صنایع دیگر همچنان کمترین سهم را از صادرات دارد. بطوریکه در ۹ ماهه نخست سال گذشته صادرات این استان ۳۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۹۴ کاهش داشت.

ابتدا به چند هفته قبل باز می گردیم یعنی زمانیکه کاندیداهای ریاست جمهوری به طرح برنامه هایشان می پرداختند و از افق هایی برای سال های آینده ترسیم کرده بودند حرف می زدند.

در آن زمان آقای رئیس‌جمهور در یکی از مناظره هایش تأکید کرد که "استان‌های مرزی می‌بایست صادرات گرا و صادرات محور باشند. " با اینکه جمله بسیار خوب و امید بخشی بود اما هنوز مردم نمی دانند که مسئولیت آنها در صادرات گرا و صادرات محور بودن چیست و چطور باید به این نقطه برسند!

از طرف دیگر ارزیابی آخرین وضعیت صادرات اردبیل درست بعد از چهار سال از زمانیکه قرار بود این استان با توسعه تجارت خارجی متحول شود نشان می دهد، نه تنها صادرات اردبیل دچار رشد و توسعه نشده بلکه در برخی مواقع رکود بدی را تجربه کرده و به استناد آمار و گزارش ها با روندهای نزولی نیز مواجه شده است.

*تولید بالا صادرات کم

بر اساس گزارش های سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، این استان سالانه ۴.۵ میلیون تن محصولات کشاورزی تولید می‌کند که قرار است با بهره‌برداری از شبکه پایاب خداآفرین ۱.۵ میلیون تن دیگر نیز به این میزان اضافه شود. البته لازم به ذکر است کهاردبیل بیشترین کاربری اراضی کشاورزی در مقایسه با مساحت خود را دارا است.

در توصیف مرغوبیت بسیار بالای خاک اردبیل هم همین بس که در سال‌های گذشته محصولات کمتر کاشته شده از جمله زعفران و پسته نیز در این استان عمل‌آوری مطلوبی داشته است.

اما با وجود تمام این پتانسیل ها هنوز اردبیل جایگاهی در صادرات ندارد و سهم این استان از سود حاصل از صدور محصولاتش به کشورهای دیگر بسیار اندک است و وقتی به آمار ارائه شده از سوی گمرک اردبیل در سال گذشته مراجعه می کنیم مشخص می شود بیشترین صادرات مختص به سیب‌زمینی و آن هم محدود به بازار یک یا دو کشور است. علاوه بر این هیچ یک از محصولات کشاورزی استان نتوانسته با فرآوری راهی بازار شود. برخی کارخانه‌های خرد فرآوری نیز امروز در کمال تعجب به تالار عروسی تبدیل شده‌اند.

*غفلت از ظرفیت های مرزی

از طرف دیگر اردبیل سهم بالایی در تولید محصولات دامی کشور را به خود اختصاص داده است. به نحوی که گوشت و مرغ و عسل اردبیل زبانزد خاص و عام است . با این اوصاف و سابقه تولیدات کشاورزی و دامی این استان ایجاب می‌کند، اردبیل مسیری در بازارهای جهانی برای خود کسب کند.

در حال حاضر ۱۰۰ درصدی سورگوم بذری، ۱۵ درصد از سیب‌زمینی و ۸۰ درصد از ذرت بذری کشور در اردبیل تولید می شود. همچنین نزدیک به 10 درصد عسل کشور نیز محصول کندوهای این استان است.

تأمین 5 درصد از شیر و گوشت، پنج درصد از میوه‌های سیب و آلبالو، 10 درصد از کلزا و 5 درصد از غلات ایران هم بر عهده اردبیلی هاست.

با این حال و به گفته مدیرکل دامپزشکی استان در سال گذشته بالغ بر ۵ میلیون قطعه جوجه یک‌روزه تولیدی استان به کشورهای افغانستان، ارمنستان، آذربایجان و ترکمنستان صادر شده است.

صادق صالحی همچنین به صادرات بیش از 4 میلیون تخم‌مرغ نطفه‌دار به کشورهای افغانستان، آذربایجان و عراق اشاره کرد و میزان صادرات عسل را هم ۳۴۴ هزار و ۶۰ کیلوگرم در سال گذشته عنوان کرد و افزود: "عسل تولیدی استان به کشورهای امارات و عراق صادر شده است."

وقتی آمار و ارقام صادرات محصولات مختلف را در مقایسه با میزان تولیدات اردبیل کنار هم قرار می دهیم معلوم می شود اردبیل اصلا نتوانسته از ظرفیت مرزی بودن خود بهره کافی ببرد.

*کمبود ارزیاب صنایع دستی

در بررسی وضعیت صنایع دیگر هم اردبیل حال و روز خوشی ندارد. به عنوان مثال در صنایع فلزی به حدی استان با ضعف و خلأ همراه است که نمی‌توان حتی در آمارهای صادراتی این حوزه عدد و رقمی قابل توجه ارائه داد.

البته در صنایعی همچون صنایع‌دستی هم آنقدر گرفتاری وجود دارد که اردبیل سهم مقبولی در صادرات نداشته باشد. یکی از مهم‌ترین معضلات در این عرصه بازار فروش این صنایع است.

به عقیده کارشناسان نبود ارزیاب در گمرک، نگاه صوری به مقوله صادرات صنایع‌دستی، عدم‌حمایت از تولیدکننده و ناتوانی در تأمین نیاز بازار موجب شده صنایع‌دستی اردبیل نیز صادرات چندانی را تجربه نکند.

به گفته معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی استان اردبیل ، هم اکنون بیشترین سهم صادرات صنایع‌دستی استان مربوط به دست بافته‌های تولیدی هنرمندان است.

علیرضا دباغ عبداللهی با بیان اینکه سال گذشته ۵۰۰ هزار دلار صادرات صنایع‌دستی از استان انجام شد، گفت: "انواع گلیم و ورنی، انواع جاجیم، انواع سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی و محصولات تلفیقی عمده محصولات صادراتی صنایع‌دستی استان هستند."

وی بیشترین میزان صادرات را به کشورهای آسیای میانه، کشورهای عربی و حوزه خلیج‌فارس و برخی کشورهای اروپایی نظیر انگلیس و آلمان عنوان کرد.

البته دباغ عبداللهی هم نبود ارزیاب صنایع‌دستی در گمرک اردبیل را عاملی می داند که باعث می شود بخش قابل‌توجهی از صنایع‌دستی اردبیل از گمرکات استان‌های دیگر صادر می‌شود.

*خداحافظ بازارهای خارجی

دی‌ماه سال گذشته بود که دبیر اتاق بازرگانی استان اردبیل با اشاره به کاهش ۵۰ درصدی صادرات اردبیل از وضعیت صادرات ابراز نگرانی کرد.

حسین وثوقی از کاهش ۵۰ درصدی صادرات استان در ۹ ماهه سال گذشته به نسبت مدت مشابه سال ۹۴ خبر داد و گفت:"علاوه بر این ارزش صادرات استان نیز در مدت ذکر شده ۳۸ درصد کاهش یافته است. به نظر می‌رسد صادرات استان به سمت کوچک شدن گام برداشته و لازم است با افتی که حداقل در سال‌های گذشته بی‌سابقه است، مسئولان تدبیری برای وضعیت صادرات استان بیندیشند."

تا چند سال گذشته عمده محصولات صادراتی از اردبیل را سیب‌زمینی، مصنوعات پلاستیکی، شیرینی و شکلات و مصالح ساختمانی تشکیل می داد که حالا پایین آمدن میزان صادرات در نتیجه کاهش صادرات این محصولات است.

از طرف دیگر قیمت محصولات اردبیل در بازارهای جهانی رو به افزایش است که می تواند ضربه ای به صادرات این استان باشد. به عنوان مثال هم اکنون با نصف قیمت سیب‌زمینی اردبیل در آذربایجان سیب‌زمینی معامله می‌شود.

در همین رابطه دبیر اتاق بازرگانی استان اردبیل گفت: " کارخانه تولید مصنوعات پلاستیکی نیز در آذربایجان راه‌اندازی شده و به دلیل اینکه حتی هزینه نیروی انسانی در آذربایجان کمتر از ایران است پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده صادرات پلاستیک از اردبیل به صفر برسد."

وثوقی به تکرار وضعیت مشابهی برای فرش تولیدی اردبیل اشاره کرد و افزود: "متأسفانه وضعیت صادراتی استان نگران کننده است."

بهر حال مشکلات اردبیل به عنوان یک استان مرزی موجب شده بخش عمده‌ای از صادرات آن از طریق گمرکات دیگر استان‌ها انجام شده و به نام آن ها ثبت می‌شود.

موضوعی که به ادعای آمار در سال گذشته تنها یک سوم از صادرات اردبیل از گمرک این استان انجام شده است.

حالا و در شرایطی که در ۹ ماهه نخست سال گذشته صادرات استان ۳۵ درصد به نسبت مدت مشابه سال ۹۴ کاهش داشته ، مسئولان اردبیلی منتظر نشسته اند تا دولت به وعده هایش عمل کند و حداقل طی سال های آینده این استان هم به عنوان یک استان مرزی صادرات گرا و صادرات محور شود.

منبع: روزنامه جوان