هزینه جاری ماهانه دولت روحانی دو برابر دولت قبل
دوشنبه, ۱۴ دی ۱۳۹۴، ۱۲:۵۳ ق.ظ
دولت یازدهم با 143 هزار میلیارد تومان هزینه جاری در سال 93 گرانقیمت‌ترین دولت تاریخ ایران شناخته شد/ طبق گزارش بانک مرکزی میانگین ماهانه مخارج جاری دولت یازدهم به ۱۱ هزار و ۹55 میلیارد تومان می‌رسد که بیش از 130 درصد نسبت به میانگین دولت‌های نهم و دهم رشد نشان می‌دهد...
نویسنده : هادی غلامحسینی
طبق گزارش بانک مرکزی میانگین ماهانه مخارج جاری دولت یازدهم به ۱۱ هزار و ۹55 میلیارد تومان می‌رسد که بیش از 130 درصد نسبت به میانگین دولت‌های نهم و دهم رشد نشان می‌دهد، از سوی دیگر آمارهای متقن بانک مرکزی نشان می‌دهد دولت یازدهم با 143هزار میلیارد تومان هزینه جاری در سال 93، گران‌ترین دولت در تاریخ اقتصادی ایران به شمار می‌رود. این در حالی است که در این سال ایران در تحریم و رکود اقتصادی به سر می‌برد.
اگرچه حسن روحانی در مبارزات انتخاباتی خود منتقد افزایش هزینه‌های جاری (مصرفی) دولت احمدی‌نژاد بود که این انتقاد بحق هم صحیح بود اما آمارهای رسمی بانک مرکزی از مخارج دولت‌ها نشان می‌دهد دولت حسن روحانی در سال 93 با هزینه مصرفی معادل 143 هزار میلیارد تومان، گران‌ترین دولت تاریخ اقتصاد ایران به شمار می‌رود. بانک مرکزی در سه ماهه ابتدایی سال 94 نیز هزینه جاری دولت را 36 هزار میلیارد تومان گزارش کرده است، در این بین در صورت تداوم این روند و با توجه به اینکه در سه ماهه انتهایی هر سال به دلیل پرداخت پاداش پایان سال کارمندان هزینه جاری دولت‌ها تشدید می‌شود، به نظر می‌رسد دولت روحانی در سال‌جاری نیز من باب هزینه‌های جاری رکورد قبلی خود را بشکند.
به گزارش «جوان»، حسن روحانی در مناظرات انتخاباتی سال 1392 با مورد توجه قرار دادن مقوله افزایش هزینه‌های جاری دولت، گفته بود: «دولت در سال‌های گذشته اموالی را که جزو ثروت ملی بود، می‌فروخت و برای بودجه‌های جاری خرج می‌کرد. در سال 91، 151 هزار و 396 میلیارد از سهام برای مخارج روزمره دولت بر بودجه جاری هزینه شد. دولت از سرمایه‌های ملی برای هزینه‌های جاری صرف می‌کند و حجم دولت نیز مرتباً افزایش پیدا می‌کند.»
در اینکه اظهارات حسن روحانی صحیح بوده است شکی نیست زیرا اساساً اقتصاددان‌ها «دولت بزرگ را بدترین خادم ملت می‌نامند» چراکه هزینه‌های روزمره و جاری دولت بزرگ و حجیم بر گرده ملت فشار می‌آورد و همانطور که می‌دانیم هزینه‌های مصرفی سود چندانی نیز برای اقتصاد ندارد. اما جای تأسف است، با نگاهی به دخل و خرج دولت یا اوضاع مالی دولت یازدهم به این مهم رسیدیم که دولت حسن روحانی تنها هزینه‌های جاری دولت را کاهش نداده است بلکه متأسفانه در سال 93(سالی که دولت یازدهم بودجه‌ریزی را مستقلاً برعهده داشته است)، رکورد هزینه‌های جاری دولت با 143هزار میلیارد تومان در کل تاریخ اقتصاد ایران شکسته شده است.
از این گذشته وزیر اقتصاد دولت یازدهم نیز که نمایندگان مجلس شورای اسلامی به تصور عملیاتی کردن دانش اقتصادی‌اش در عرصه اقتصاد ایران به وی رأی اعتماد دادند، اگرچه در شهریورماه سال 92(ابتدای آغاز به کار دولت یازدهم) در بیست‌و‌چهارمین همایش بانکداری اسلامی مدعی شده بود که برای توازن بودجه دولت باید هزینه‌های جاری دولت انقباض پیدا کند، گویی نمی‌داند از حیث هزینه‌های جاری دولت چه فشاری به ملت وارد می‌شود.
همانطور که می‌دانیم مخارج دولت به سه دسته مخارج سرمایه‌ای یا عمرانی، مخارج یارانه‌ای یا انتقالی و مخارج مصرفی یا هزینه‌ای تقسیم می‌شود. لازم به ذکر است مخارج مصرفی سود چندانی برای اقتصاد ندارد و اقتصاددانان این هزینه را جزو بدترین نوع هزینه‌های دولت معرفی می‌کنند. در این بین به گفته کارشناسان اقتصادی هزینه‌های جاری دولت به واسطه درآمدهای ارزی طی دهه‌های گذشته به شدت با افزایش همراه شده است، طوری که با رشد سهم هزینه‌های جاری از سهم بودجه عمرانی و انتقالی یا یارانه‌ای کاسته شده است.
بررسی هزینه جاری دولت
براساس آمار اعلامی وزارت اقتصاد از خزانه‌داری کل کشور، هزینه‌های جاری دولت در سال ۱۳۹۳ به رکورد ۱۴۳ هزار میلیارد تومان رسید که رشد ۲۰ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۲ را نشان می‌دهد.
در این بین لازم به توضیح است در سال 92 به دلیل آنکه بودجه‌ریز این سال دولت گذشته بوده است، چندان نمی‌توان افزایش هزینه‌های جاری از 89 به 119هزار میلیارد را متوجه دولت قبل یا فعلی کرد با این حال، با یک بررسی ساده مشخص می‌شود هزینه‌های جاری سال ۱۳۹۳ در مقایسه با آخرین عملکرد بودجه‌ای سالانه دولت قبل یعنی سال ۱۳۹۱، نزدیک به ۶۲ درصد افزایش یافته است چراکه هزینه‌های جاری سال ۱۳۹۱ حدود ۸۹ هزار میلیارد تومان بود اما در سال ۱۳۹۳ با ۵۴ هزار میلیارد تومان افزایش به ۱۴۳هزار میلیارد تومان رسیده است. گرچه ممکن است برخی رشد تورم را به عنوان مسبب افزایش هزینه‌ها اعلام کنند، اما باز هم رشد عجیب ۵۴ هزار میلیارد تومانی مخارج جاری دولت طی دو سال، گواه روشنی بر نبود انضباط بودجه‌ای و مالی دولت است.
مقایسه میانگین ماهانه مخارج دولت‌ها
مطابق آمار موجود، در چهار سال دولت نهم(از ابتدای مرداد ۱۳۸۴ تا ابتدای مرداد ۱۳۸۸) مجموع هزینه‌های جاری دولت ۱۸۳ هزار میلیارد تومان و میانگین ماهانه آن ۳ هزار و ۸۱۳ میلیارد تومان بود. در چهار سال دولت دهم (از ابتدای مرداد ۱۳۸۸ تا ابتدای مرداد ۱۳۹۲) مجموع هزینه‌های جاری دولت به ۳۰۹ هزار میلیارد تومان و میانگین ماهانه آن به ۶ هزار و ۴۳۷ میلیارد تومان افزایش یافت.
در مجموع، میانگین ماهانه هزینه‌های جاری دولت‌های نهم و دهم(در فاصله هشت ساله ابتدای مرداد ۱۳۸۴ تا ابتدای مرداد ۱۳۹۲) ۵ هزار و ۱۲۵ میلیارد تومان بود. در سوی مقابل و براساس آمار بانک مرکزی و خزانه‌داری کل کشور، مجموع هزینه‌های جاری دولت یازدهم(در فاصله 23 ماهه ابتدای مرداد ۱۳۹۲ تا پایان خرداد 1394) حدود 275 هزار میلیارد تومان عنوان شده است. بر این اساس، میانگین ماهانه مخارج جاری دولت یازدهم به ۱۱ هزار و 955 میلیارد تومان می‌رسد که بیش از 130 درصد نسبت به میانگین دولت‌های نهم و دهم بیشتر است، یعنی دولت یازدهم هر ماه تقریباً بیش از دو برابر دولت قبل، خرج امور جاری خود می‌کند.
مقایسه رشد سالانه
با اینکه افزایش هزینه‌های جاری دولت‌ها در کل نشانه ضعف انضباط مالی و بودجه‌ای است، با این حال می‌توان آن بخش از افزایش سالانه هزینه‌های جاری دولت را که در حد تورم باشد، اجتناب‌ناپذیر و قابل اغماض دانست، بنابراین برای قضاوت منصفانه‌تر درباره عملکرد دولت‌ها در صرف بودجه کشور برای امور جاری خود، بهتر است رشدهای سالانه هزینه‌های جاری آنها را مورد مقایسه قرار داد. آمار خزانه‌داری کل کشور نشان می‌دهد میانگین رشد سالانه هزینه‌های جاری دولت قبل(۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱) حدود ۱۹ درصد بوده است. این در حالی است که در دو سال اخیر میانگین رشد هزینه‌های جاری دولت به ۲۸درصد افزایش یافته است، به عبارت دیگر رشد هزینه‌های جاری دولت یازدهم تقریباً ۴۷ درصد بالاتر از دولت قبل است.
افزایش مضاعف رشد هزینه‌های جاری در دولت یازدهم نسبت به دولت قبل، در حالی است که به اعتبار آمارهای بانک مرکزی، در دولت جدید نسبت به دولت قبل، آمار تورم به شدت کاهش پیدا کرده است، بنابراین با توجه به روند کاهنده تورم در 2/5 سال اخیر، حداقل انتظار این بود که رشد هزینه‌های جاری نسبت به دولت قبل که تورم بالاتری بر اقتصاد حاکم بود، کمتر شود اما نه تنها اینطور نشده بلکه هزینه‌های جاری با سرعت بیشتری روند صعودی گرفته است.
در پایان باید اضافه کرد که در دولت یازدهم که تحریم‌ها و افت بهای نفت بیش از پیش درآمدهای ارزی کشور کاهش یافت، دولت راضی به صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری خود نشد و ترجیح داد گرانقیمت‌ترین دولت تاریخ ایران نام بگیرد و در رکود اقتصادی به جای اینکه منابع خود را به بخش عمرانی اختصاص دهد، صرف هزینه‌های جاری و ریخت و پاش‌های مصرفی کند.
اگرچه حسن روحانی در مبارزات انتخاباتی خود منتقد افزایش هزینه‌های جاری (مصرفی) دولت احمدی‌نژاد بود که این انتقاد بحق هم صحیح بود اما آمارهای رسمی بانک مرکزی از مخارج دولت‌ها نشان می‌دهد دولت حسن روحانی در سال 93 با هزینه مصرفی معادل 143 هزار میلیارد تومان، گران‌ترین دولت تاریخ اقتصاد ایران به شمار می‌رود. بانک مرکزی در سه ماهه ابتدایی سال 94 نیز هزینه جاری دولت را 36 هزار میلیارد تومان گزارش کرده است، در این بین در صورت تداوم این روند و با توجه به اینکه در سه ماهه انتهایی هر سال به دلیل پرداخت پاداش پایان سال کارمندان هزینه جاری دولت‌ها تشدید می‌شود، به نظر می‌رسد دولت روحانی در سال‌جاری نیز من باب هزینه‌های جاری رکورد قبلی خود را بشکند.
به گزارش «جوان»، حسن روحانی در مناظرات انتخاباتی سال 1392 با مورد توجه قرار دادن مقوله افزایش هزینه‌های جاری دولت، گفته بود: «دولت در سال‌های گذشته اموالی را که جزو ثروت ملی بود، می‌فروخت و برای بودجه‌های جاری خرج می‌کرد. در سال 91، 151 هزار و 396 میلیارد از سهام برای مخارج روزمره دولت بر بودجه جاری هزینه شد. دولت از سرمایه‌های ملی برای هزینه‌های جاری صرف می‌کند و حجم دولت نیز مرتباً افزایش پیدا می‌کند.»
در اینکه اظهارات حسن روحانی صحیح بوده است شکی نیست زیرا اساساً اقتصاددان‌ها «دولت بزرگ را بدترین خادم ملت می‌نامند» چراکه هزینه‌های روزمره و جاری دولت بزرگ و حجیم بر گرده ملت فشار می‌آورد و همانطور که می‌دانیم هزینه‌های مصرفی سود چندانی نیز برای اقتصاد ندارد. اما جای تأسف است، با نگاهی به دخل و خرج دولت یا اوضاع مالی دولت یازدهم به این مهم رسیدیم که دولت حسن روحانی تنها هزینه‌های جاری دولت را کاهش نداده است بلکه متأسفانه در سال 93(سالی که دولت یازدهم بودجه‌ریزی را مستقلاً برعهده داشته است)، رکورد هزینه‌های جاری دولت با 143هزار میلیارد تومان در کل تاریخ اقتصاد ایران شکسته شده است.
از این گذشته وزیر اقتصاد دولت یازدهم نیز که نمایندگان مجلس شورای اسلامی به تصور عملیاتی کردن دانش اقتصادی‌اش در عرصه اقتصاد ایران به وی رأی اعتماد دادند، اگرچه در شهریورماه سال 92(ابتدای آغاز به کار دولت یازدهم) در بیست‌و‌چهارمین همایش بانکداری اسلامی مدعی شده بود که برای توازن بودجه دولت باید هزینه‌های جاری دولت انقباض پیدا کند، گویی نمی‌داند از حیث هزینه‌های جاری دولت چه فشاری به ملت وارد می‌شود.
همانطور که می‌دانیم مخارج دولت به سه دسته مخارج سرمایه‌ای یا عمرانی، مخارج یارانه‌ای یا انتقالی و مخارج مصرفی یا هزینه‌ای تقسیم می‌شود. لازم به ذکر است مخارج مصرفی سود چندانی برای اقتصاد ندارد و اقتصاددانان این هزینه را جزو بدترین نوع هزینه‌های دولت معرفی می‌کنند. در این بین به گفته کارشناسان اقتصادی هزینه‌های جاری دولت به واسطه درآمدهای ارزی طی دهه‌های گذشته به شدت با افزایش همراه شده است، طوری که با رشد سهم هزینه‌های جاری از سهم بودجه عمرانی و انتقالی یا یارانه‌ای کاسته شده است.
بررسی هزینه جاری دولت
براساس آمار اعلامی وزارت اقتصاد از خزانه‌داری کل کشور، هزینه‌های جاری دولت در سال ۱۳۹۳ به رکورد ۱۴۳ هزار میلیارد تومان رسید که رشد ۲۰ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۲ را نشان می‌دهد.
در این بین لازم به توضیح است در سال 92 به دلیل آنکه بودجه‌ریز این سال دولت گذشته بوده است، چندان نمی‌توان افزایش هزینه‌های جاری از 89 به 119هزار میلیارد را متوجه دولت قبل یا فعلی کرد با این حال، با یک بررسی ساده مشخص می‌شود هزینه‌های جاری سال ۱۳۹۳ در مقایسه با آخرین عملکرد بودجه‌ای سالانه دولت قبل یعنی سال ۱۳۹۱، نزدیک به ۶۲ درصد افزایش یافته است چراکه هزینه‌های جاری سال ۱۳۹۱ حدود ۸۹ هزار میلیارد تومان بود اما در سال ۱۳۹۳ با ۵۴ هزار میلیارد تومان افزایش به ۱۴۳هزار میلیارد تومان رسیده است. گرچه ممکن است برخی رشد تورم را به عنوان مسبب افزایش هزینه‌ها اعلام کنند، اما باز هم رشد عجیب ۵۴ هزار میلیارد تومانی مخارج جاری دولت طی دو سال، گواه روشنی بر نبود انضباط بودجه‌ای و مالی دولت است.
مقایسه میانگین ماهانه مخارج دولت‌ها
مطابق آمار موجود، در چهار سال دولت نهم(از ابتدای مرداد ۱۳۸۴ تا ابتدای مرداد ۱۳۸۸) مجموع هزینه‌های جاری دولت ۱۸۳ هزار میلیارد تومان و میانگین ماهانه آن ۳ هزار و ۸۱۳ میلیارد تومان بود. در چهار سال دولت دهم (از ابتدای مرداد ۱۳۸۸ تا ابتدای مرداد ۱۳۹۲) مجموع هزینه‌های جاری دولت به ۳۰۹ هزار میلیارد تومان و میانگین ماهانه آن به ۶ هزار و ۴۳۷ میلیارد تومان افزایش یافت.
در مجموع، میانگین ماهانه هزینه‌های جاری دولت‌های نهم و دهم(در فاصله هشت ساله ابتدای مرداد ۱۳۸۴ تا ابتدای مرداد ۱۳۹۲) ۵ هزار و ۱۲۵ میلیارد تومان بود. در سوی مقابل و براساس آمار بانک مرکزی و خزانه‌داری کل کشور، مجموع هزینه‌های جاری دولت یازدهم(در فاصله 23 ماهه ابتدای مرداد ۱۳۹۲ تا پایان خرداد 1394) حدود 275 هزار میلیارد تومان عنوان شده است. بر این اساس، میانگین ماهانه مخارج جاری دولت یازدهم به ۱۱ هزار و 955 میلیارد تومان می‌رسد که بیش از 130 درصد نسبت به میانگین دولت‌های نهم و دهم بیشتر است، یعنی دولت یازدهم هر ماه تقریباً بیش از دو برابر دولت قبل، خرج امور جاری خود می‌کند.
مقایسه رشد سالانه
با اینکه افزایش هزینه‌های جاری دولت‌ها در کل نشانه ضعف انضباط مالی و بودجه‌ای است، با این حال می‌توان آن بخش از افزایش سالانه هزینه‌های جاری دولت را که در حد تورم باشد، اجتناب‌ناپذیر و قابل اغماض دانست، بنابراین برای قضاوت منصفانه‌تر درباره عملکرد دولت‌ها در صرف بودجه کشور برای امور جاری خود، بهتر است رشدهای سالانه هزینه‌های جاری آنها را مورد مقایسه قرار داد. آمار خزانه‌داری کل کشور نشان می‌دهد میانگین رشد سالانه هزینه‌های جاری دولت قبل(۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱) حدود ۱۹ درصد بوده است. این در حالی است که در دو سال اخیر میانگین رشد هزینه‌های جاری دولت به ۲۸درصد افزایش یافته است، به عبارت دیگر رشد هزینه‌های جاری دولت یازدهم تقریباً ۴۷ درصد بالاتر از دولت قبل است.
افزایش مضاعف رشد هزینه‌های جاری در دولت یازدهم نسبت به دولت قبل، در حالی است که به اعتبار آمارهای بانک مرکزی، در دولت جدید نسبت به دولت قبل، آمار تورم به شدت کاهش پیدا کرده است، بنابراین با توجه به روند کاهنده تورم در 2/5 سال اخیر، حداقل انتظار این بود که رشد هزینه‌های جاری نسبت به دولت قبل که تورم بالاتری بر اقتصاد حاکم بود، کمتر شود اما نه تنها اینطور نشده بلکه هزینه‌های جاری با سرعت بیشتری روند صعودی گرفته است.
در پایان باید اضافه کرد که در دولت یازدهم که تحریم‌ها و افت بهای نفت بیش از پیش درآمدهای ارزی کشور کاهش یافت، دولت راضی به صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری خود نشد و ترجیح داد گرانقیمت‌ترین دولت تاریخ ایران نام بگیرد و در رکود اقتصادی به جای اینکه منابع خود را به بخش عمرانی اختصاص دهد، صرف هزینه‌های جاری و ریخت و پاش‌های مصرفی کند.
