فضای مجازی سرگرمی یا پاتوق فرصت‌سوزی
گستردگی فضای مجازی و مراجعه میلیونی به این فضا به زعم عده‌ای سرگرمی این روزهای بسیاری از مخاطبان بوده اما بالاتر از آن عده‌ای با سرگرم شدن در این فضا آن را به پاتوق فرصت‌سوزی تبدیل کردند.
فضای مجازی نسل جدیدی از جنس روابط اجتماعی است و با اینکه عمر خیلی زیادی ندارد توانسته به خوبی در زندگی مردم جا باز کند که امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود مواجه با شبکه‌های ماهواره‌ای، فضای مجازی، رسانه‌های مدرن و ... است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرایند تأثیرگذاری در خانواده را هدف گرفته‌اند.
دهکده کوچک جهانی که امروز ارتباطات را نزدیک‌تر و سرعت آن را مضاعف کرده است فضایی با دسترسی راحت و استفاده ساده‌تر را در بین مخاطبان به ویژه گروه‌های سنی جوان و نوجوان به وجود آورده که البته در این بین می‌توان در این فضا از کودکان زیر هفت سال تا سالمندان بالای 90 سال را مشاهده کرد.
فناوری که وارد زندگی می‌شود وقتی رفتارهای متناسب با آن آموزش داده نشود و حد و اندازه‌ای برای استفاده از آن قائل نشویم و به طور کلی فرهنگ استفاده از آن شکل در جامعه شکل نگرفته باشد می‌تواند بلای جان جامعه و خانواده باشد.
اما وضعیت در استان اردبیل نیز متفاوت از سایر مناطق نیست به طوری که امروز در دست هر فردی از گوشی تلفن همراه گرفته تا تبلتی را مشاهده می‌کنیم که در هر محفل و مجلسی سرگرم مشاهده اطلاعاتی است که روزانه رد و بدل می‌شود.
بر اساس اعلام مدیرعامل شرکت مخابرات استان اردبیل تاکنون بیش از 60 هزار شماره اینترنت پرسرعت در این استان به مشترکان واگذار شده تا از این زیرساخت استفاده کنند.
یاور محمد حسینی افزود: این واگذاری‌ها در کنار تامین برخی زیرساخت‌ها در استان اردبیل به ویژه اجرای فیبر نوری و شبکه دیتا انجام شده که برخی رضایتمندی‌هایی عمومی را به همراه داشته است.
وی با اشاره به گستردگی استفاده هموطنانمان از اینترنت پرسرعت و ورود به شبکه‌های مختلف اجتماعی و کانال‌های اینترنتی گفت: استان اردبیل در اجرای شبکه فیبر نوری و تامین زیرساخت‌های مورد نیاز در تقویت ارتباطات عصر معاصر جزو پنج استان برتر کشور است.
مدیرعامل شرکت مخابرات استان اردبیل مجموع واگذاری تلفن همراه در استان را یک میلیون نفر اعلام کرد و گفت: البته با احتساب واگذاری تلفن همراه از طریق سایر اپراتورها، به اندازه دو برابر جمعیت استان در حال حاضر تلفن همراه فعال داریم به طوری که ضریب نفوذ تلفن همراه در این استان به حدود 80 درصد رسیده است.
محمدحسینی بهره‌مندی بیش از 700 روستای استان را از اینترنت پرسرعت یادآور شد و گفت: همچنان این فرایند با سرعت و قوت بیشتر در حال انجام است.
اما نکته قابل تامل در این توسعه سریع ارتباطات نوین گرایش عجیب مردم در استان اردبیل به استفاده از شبکه‌های اجتماعی و گستردگی حضور جوانان و نوجوانان در این شبکه‌ها است که علاوه بر رشد فزاینده آگاهی آنها برخی آسیب‌ها را نیز به همراه دارد که قطعا ایجاب می‌کند به موازات تغییرات سخت‌افزاری از جمله ایجاد تکنولوژی‌های جدید باید از زیرساخت‌های لازم در این حوزه در یک فرهنگ‌سازی مناسب‌تر در استفاده بهینه از آن بهره برد.
در این زمینه به سراغ یکی از اساتید دانشگاه و جامعه‌شناسان معروف رفتیم تا از شکل‌گیری فناوری‌های جدید و پیامدهای احتمالی آن با دیدگاه‌های کارشناسی آشنا شویم.
استاد جامعه‌شناس دانشگاه‌های اردبیل در این زمینه بیان کرد: به طور کامل به موازات تغییرات سخت‌افزاری از جمله تکنولوژی تغییرات اجتماعی هم رشد می‌کنند به تعبیری دیگر از آنجا که بستر شکل‌گیری فناوری جامعه است خواه ناخواه از پیامدهای آن بی‌نصیب نخواهد بود.
داوود عبداللهی افزود: امروزه در جامعه از شکل‌گیری رسانه‌های جمعی مدرن همچون اینترنت و بسترهای مستتر در آن خاصه شبکه‌ها و اپلیکیشن‌های متعدد و متنوع آن به عنوان نوعی فاجعه اجتماعی یاد می‌شود غافل از اینکه به قول جامعه‌شناسان نو کارکردگرا هر پدیده‌ای نوعاً دارای کارکردهای مثبت و منفی و خنثی می‌تواند باشد.
وی ادامه داد: آنچه جنبه تراژیک و دردناک داستان را مضاعف می‌کند عدم هماهنگی ساختارهای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی با این تحولات است.
استاد جامعه‌شناس دانشگاه‌های اردبیل ادامه داد: برخورد نسنجیده و سلبی با این تحولات و فناوری‌ها می‌تواند به رشد زیرزمینی و آسیب‌گونه آنها منجر شود از این رو مهندسی این تحولات و همراهی سنجیده و آگاهانه با آنها می‌تواند در کاهش دامنه آسیب‌زایی احتمالی آنها مؤثر باشد.
عبداللهی افزود: آنچه در این بین مهم به نظر می‌رسد مدیریت بحران با بهره‌گیری از نیروهای متخصص و آموزش دیده است گروهی که نباید در حاشیه که در متن ارزیابی‌ها و تحلیل‌ها قرار گیرند اما متأسفانه همواره در حاشیه قرار گرفته‌اند.
وی افزود: ناگفته نماند برخی از جنبه‌های آسیب گونه فضای مجازی ناشی از سوء عملکرد دستگاه‌های متولی فرهنگی و اجتماعی است نهادهایی که باید قبلاً از نفوذ تغییرات فناورانه، کارکردهایی چون آموزش کاربری این اپلیکه‌دوزی‌ها و آگاهی دهی در مورد این فضاها و مضرات و مزایای آنها را بر عهده دارند.
استاد جامعه‌شناس دانشگاه‌های اردبیل یادآور شد: متأسفانه دیرکرد و ورود ناقص و به دور از مهندسی اجتماعی باعث غلبه جنبه‌های منفی کارکردهای این فضاها بر جنبه‌های مثبت و کارکردی آنها شده است.
این استاد دانشگاه یادآور شد: جامعه ما هنوز با سواد رسانه‌ای (MediaLiteracy) بیگانه است و صدا و سیما، آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها نقش خود را در این حوزه به درستی انجام نداده‌اند به همین دلیل همان‌گونه که بارها اعلام کرده‌ام در جامعه ما فرهنگ به مفهوم اعم کلمه متولی ندارد.
عبداللهی تصریح کرد: گرچه همه دستگاه‌ها در حوزه فرهنگ ادعایی برای خود دارند و تحلیل‌های فرهنگی ارائه می‌دهند اما وقتی قرار است در مقام پاسخگویی به مسائل و کاستی‌های فرهنگی و اجتماعی برآیند طبق قاعده همیشگی موضوع را به گردن دستگاه‌های دیگر می‌اندازند و طفره می‌روند این سرنوشت مدیریت فرهنگی در جامعه است.
وی در مورد آسیب‌های فضای مجازی و چگونگی پیشگیری از این آسیب‌ها بیان کرد: از جمله آسیب‌های ارزشی و هنجاری فضای مجازی طرح شبهات دینی و بحران در خانواده‌ها، طلاق و روابط خارج از عرف معمول، بلوغ جنسی زودرس و ده‌ها مسئله و ناهنجاری دیگر ریشه در فقدان سواد رسانه‌ای و داشتن تفکر انتقادی در استفاده از این فناوری‌ها دارد.
استاد جامعه‌شناس دانشگاه‌های اردبیل اظهار کرد: از این رو لازم است صدا و سیما و مدارس و دانشگاه‌ها مستقیماً به آموزش سواد رسانه‌ای بپردازند و با بکارگیری نیروهای متخصص سطح اطلاعات مجازی خانواده‌ها و نوجوانان و جوانان را افزایش دهند.
عبداللهی ادامه داد: واکسینه شدن کاربران از هر طیف سنی و جنسی در گرو همین آموزش‌هاست فراموش نکنیم دامنه کاربری و استفاده از این فضاها مثلاً گوگل پلاس، فیسبوک، تلگرام، اینستاگرام و.... به محدوده سنی و جنسی خاصی محدود نیست اگر برای هر گروه سنی و جنسی جامعه، آموزش‌های مناسبی طراحی شود می‌تواند در این زمینه کارساز واقع شود.
وی گفت: در حالی که از حجم تولیدات فضاهای مجازی و محتوای آنها هنوز به یک در صد نرسیده‌ایم بنابراین وارد سیلی شده‌ایم بنام جهانی‌سازی که مسیر آن را دیگران برای ما مشخص می‌کنند خوراک فکری ما را در بستر شبکه‌های مجازی را افرادی بر عهده‌دارند که از فرصت سوء تدبیر و فقدان برنامه‌ریزی متولیان مربوطه نهایت بهره را می‌برند.
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، استاد جامعه‌شناس دانشگاه‌های اردبیل در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: مایلم تأکید کنم همراهی با این تحول و هدایت نه به شیوه سلبی که از طریق ایجابی اما هوشمندانه می‌تواند در تقلیل نوع و نرخ آسیب‌ها کارساز باشد.
