سهم اندک استان اردبیل از تجارت خارجی
استان اردبیل با وجود پتانسیل‌های بالا در بخش‌های مختلف سهم در خور توجهی در ارتباط با کشورهای همسایه ندارد؛ از این رو برنامه‌های کلان و خرد در محصولات تولیدی صادرات‌محور برای افزایش مبادلات تجاری نیازمند بازنگری جدی است.
خبرگزاری فارس- اردبیل/ سرویس اقتصادی: تجارت بین‌المللی همان صادرات و واردات کالا و ارائه خدمات بین کشورهای جهان است و این موضوع تاریخ دیرینه دارد. در طول تاریخ بشر به منظور رفع نیازهای زندگی خود همواره سعی در یافتن روش‌ها و راه‌های مختلف برای ارتباط با همسایگان و کشورهای دیگر داشته و از مثال‌های بارز آن می توان به جاده ابریشم به عنوان شبکه راه‌های به هم پیوسته در قاره آسیا اشاره کرد که با هدف ایجاد ارتباط تجاری و بازرگانی بین کشورها ایجاد شده بود؛ مسیری که با توجه به اهمیت بالا و ویژگی خاص آن تا سده پانزدهم میلادی به مدت 1700 سال به عنوان شاه‌راه و بزرگترین شبکه بازرگانی بوده است.
امروزه نیز کشورهای دنیا با علم به این موضوع و درک اهمیت بالای ارتباط، با یک شبکه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پیچیده به یکدیگر مرتبط هستند و ایجاد این روابط در اقتصاد به وسیله صادرات و واردات کالا و سایر خدمات انجام می‌گیرد که در دنیای اقتصاد از آن با عنوان تجارت خارجی یاد می‌شود.
ایجاد ارتباط بین کشورهای مختلف و داد و ستد کالاهای تولیدی به یک مسأله مهم تبدیل شده است که کشور ما ایران و در کنار آن استان اردبیل با وجود پتانسیل‌های بالقوه و مزیت‌های نسبی در بخش‌های مختلف اعم از کشاورزی از این قاعده مستثنی نبوده و لازمه این موضوع نیز وجود یک برنامه‌ریزی دقیق و منسجم و کارشناسیشده در سطح کلان و خرد برای ارتباط با کشورهای دیگر علی‌الخصوص همسایگان است.
دو موضوع تأثیرگذار در وجود پتانسیل‌های یک منطقه برای ایجاد ارتباط با کشورهای دیگر موقعیت جغرافیایی مناسب و دارا بودن مزیت نسبی در تولید انواع محصولات صنعتی، کشاورزی و... است که با نگاهی به وضعیت استان اردبیل در می‌یابیم این استان از لحاظ جغرافیایی شرایط مناسبی را برای ایجاد ارتباط با بازارهای جهانی دارد. به طوری‌که در طول تاریخ نیز استان اردبیل از مناطق مهم واقع در مسیر جاده ابریشم به شمار می‌رفته است که همین یک مورد نشان از پتانسیل‌های قوی موجود در این استان دارد.
امروزه نیز استان اردبیل از شمال با کشور جمهوری آذربایجان دارای مرز مشترک بوده و در کنار آن از وجود زیرساخت‌های مرزی از جمله گمرک بیله‌سوار و پایانه مرزی مجهز بهره می‌برد. از سویی این استان با داشتن ۷۸۸ هکتار عرصه مستعد کشاورزی و تولید ۴/۵ میلیون تن انواع محصولات زراعی، باغی و دامی در بخش کشاورزی دارای مزیت‌های نسبی و پتانسیل‌های بالا بوده و ضمن آن قطب تولید سیب‌زمینی کشور محسوب می‌شود.
با این وجود مشاهده می‌شود که میزان روابط اقتصادی و تجاری ایران با وجود مشترکاتی با کشورهای همسایه شمالی در آسیای میانه و قفقاز در سطح پایینی قرار دارد و متأسفانه استان اردبیل با وجود پتانسیل‌های بالا در بخش‌های مختلف سهم در خور توجهی در ارتباط با این کشورها ندارد؛ از همین رو نیاز ضروری به بازنگری در برنامه‌های کلان و خرد در محصولات تولیدی صادرات‌محور برای افزایش مبادلات تجاری احساس می‌شود.
طبق آخرین آمار به دست آمده از مراجع ذی‌ربط، میزان صادرات استان اردبیل در6 ماهه نخست سال 97 به ۲۷ میلیون دلار رسیده است و عمده کالاهای صادراتی استان را مصنوعات شیشه‌ای با سهم ۱۴ درصد، مصنوعات پلاستیکی با سهم ۱۲ درصد، سیب‌زمینی با سهم ۱۲ درصد و جوجه طیور با سهم ۶ درصدی تشکیل می‌دهند که البته با توجه به ابلاغیه دولت مبنی بر ممنوعیت صادرات سیب‌زمینی باید از سهم ۱۲ درصدی صادرات این محصول در آینده چشم پوشید.
عمده مقصدهای صادرات محصولات تولیدی در استان اردبیل نیز به کشورهایی همچون جمهوری آذربایجان با سهم ۶۸ درصد، عراق با سهم ۱۴ درصد، افغانستان ۷ درصد، گرجستان ۵ درصد و ویتنام با ۳ درصد انجام می‌گیرد؛ در این بین، دست استان اردبیل از بازار بزرگ کشور روسیه خالی مانده است به نوعی که میزان واردات انواع محصولات کشاورزی در کشور روسیه در حدود 60 میلیارد دلار و سهم استان اردبیل در صادرات محصولات کشاورزی و انواع تولیدات خود به این کشور در حد بسیار ناچیزی است.
کارشناسان امور اقتصادی با بررسی و علت‌یابی این موضوع به پروژه محور بودن برنامه‌های توسعه‌ای استان اردبیل به جای برنامه‌محور بودن آن تأکید کرده و در کنار آن به ضعف برنامه‌ریزی و نبود برنامه استراتژیک در تجارت خارجی استان اردبیل و برخی کمبودهای زیرساختی از جمله نامناسب بودن راه‌های مواصلاتی استان اردبیل و نیز عدم وجود ماشین‌آلات مجهز و پیشرفته در حوزه حمل و نقل استان اردبیل است.
راه‌های مواصلاتی استان در تنها مرز فعال استان یعنی گمرک بیله‌سوار از وضعیت مناسبی برخوردار نیست، در حالی‌که یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای افزایش مراودات تجاری وجود راه‌های مواصلاتی و جاده‌های مناسب برای تردد تزانزیتی و همچنین بهره بردن از خطوط ریلی و هوایی مناسب است.
در خصوص نبود برنامه‌ریزی‌های استراتژیک در توسعه روابط تجارت خارجی می‌توان به ناهماهنگی در خصوص شناسایی مزیت‌های نسبی و نبود برنامه مناسب برای توسعه بخش بسته‌بندی محصولات تولیدی در استان اردبیل اشاره کرد که این موضوع نکته مهمی در توسعه روابط تجارت خارجی به شمار میرود و برای هدف‌دار کردن و سمت‌دهی توسعه حوزه بسته‌بندی محصولات متناسب با معیارها و استانداردهای جهانی نیز عزم جدی مسؤولان استانی بسیار ضروری است.
امید میرود با ارائه برنامه‌های منسجم از سوی مسؤولان و دولتمردان و نیز همت فعالان بخش خصوصی در افزایش کمی و کیفی میزان تولیدات خود شاهد افزایش روز به روز مناسبات تجاری خارجی باشیم.
********************