تاریخچه ی عطر و ادکلن
کلمه عطر از کلمه لاتین "پِر" به معنای "از میان" و "فوموس" به
معنای دود می‌آید. فرانسوی‌ها، بوی خوشی را که در هوا پخش می‌شد،
"عطر" نامیدند.
نخستین شکل عطر، بخور بود که نخستین بار در حدود 4000 سال پیش در
بین‌النهرین کشف شد. در آن هنگام، در مناسک مذهبی، صمغ‌ها و
چوب‌های مختلفی سوزانده می‌شد. هم چنین چوب‌ها و صمغ‌های خوش‌بو
را در آب و روغن می‌خیساندند و بدن خود را با آن ماساژ می‌دادند.
هنگام مومیایی مردگان نیز از این عطرها استفاده می‌شد.
بنا به هیروگلیف‌های کشف شده، عطر در زندگی مصریان نقش مهمی بازی
می‌کرد. تا آغاز عصر طلایی مصریان، عطر فقط در مراسم مذهبی برای
خدایان یا فراعنه استفاده می‌شد. به تدریج صمغ‌ها، خوشبوکننده‌ها
و روغن‌های معطر از انحصار روحانیون خارج شد و مردم موظف شدند
حداقل هفته‌ای یک بار از آن استفاده کنند. از آن جایی که مصریان
معتقد بودند که روح به آسمان می‌رود، خویشاوندان مرده همواره
کوزه‌هایی پر از مواد خوشبوکننده در مقابر می‌گذاشتند. آب و هوای
مناسب مصر، آنان را قادر ساخت از هند ادویه‌ها و مواد بودار
زیادی مانند، زنجبیل، فلفل و چوب صندل وارد کنند. آنان هنوز نیز
در تولید روغن اسانس عطر که بخش مهمی از محصولات یاسمن دنیا را
تشکیل می‌دهد، جایگاه برجسته‌ای دارند.
یونانیان و رومیان عطر را از مصریان گرفتند. نزد کرتیان نیز
محبوب‌ترین گل‌ها سوسن و رز بود. آنان که در ساختن روغن‌های
گیاهی مثل روغن زیتون و روغن بادام سررشته زیادی داشتند،
روغن‌های برگرفته از گل‌های سوسن، رز، رازیانه و ریشه زنبق زرد
را به این صنعت افزودند. یونانیان اولین عطر مایع را ساختند،
گرچه با عطرهای امروزی تفاوت داشت. این عطرها، پودرهای خوشبویی
بودند که بدون الکل با روغن مخلوط می‌شدند. از آن جایی که
یونانیان در مصرف عطر افراط می‌کردند، سولون در قرن ششم استفاده
از عطر را در قانون ممنوع کرد تا در هزینه‌های وارداتی صرفه‌جویی
شود، اما این ممنوعیت، چندان نپایید. تئوفراستوس آتنی درباره
بوهای مختلف، روغن‌ها و منشأ گیاهی آن‌ها و حتا اثر بوهای مختلف
بر خلق و خوی و تفکر بحث کرده است. او درباره ادراک ما از بوها
نیز تحقیق کرده و به رابطه بین این ادراک‌ها و قوه چشایی پی برده
بود.
عرب‌ها، گذشته و صنعت کنونی عطر را به هم پیوند دادند. پروسه
استخراج روغن از گل‌ها به وسیله تقطیر، توسط ابن سینا کشف شد. او
ابتدا با گل رز شروع کرد. تا پیش از کشف او، عطرهای مایع، مخلوطی
از روغن و گیاهان له شده یا گلبرگ‌هایی بودند که بوی تندی
داشتند. گلاب، لطیف‌تر بود و به زودی محبوب گشت.
ونیز و فلورانس در دوره رنسانس مراکز عطرسازی بودند. کاترین دِ
مدیسی بعد از ازدواج با هانری دوم، پادشاه فرانسه، عطرسازش را از
ایتالیا با خود برد. آزمایشگاه این عطرساز با یک راهروی مخفی به
آپارتمان کاترین وصل می‌شد به این ترتیب امکان دزدیده شدن فرمول
عطرهای او وجود نداشت. در این دوران فرانسه به امپراتوری عطر
تبدیل شد و درباریان فرانسه که علیرغم لباس‌های با شکوه و
کلاه‌گیس‌های پودر زده به نظافت خود اهمیت نمی‌دادند، به
مصرف‌کنندگان اصلی عطر تبدیل شدند. در دوران انقلاب فرانسه این
صنعت افول کرد. در این دوران، عطر جدیدی به نام "گیوتین" در
بازار عرضه می‌شد که منشأ آن ناشناخته است اما انقلابیون و "سن
کلودها" (مردم عادی) از آن استفاده می‌کردند. با به قدرت رسیدن
ناپلئون، صنعت عطرسازی دوباره شکوفا شد. شهر گراسه فرانسه
بزرگترین مرکز تولیدکننده مواد اولیه عطر از نظر تجارت یاسمن، رز
و پرتقال است که از سال 1724 به این کار اشتغال دارد.
ادکلن
شاید نام‌گذاری ادکلن عجیب به نظر آید، زیرا کلون، نام فرانسوی
شهر کلن در آلمان است، در حالی که ادوکلن از ایتالیا آمده است.
جیان پائولو فمینیس، آرایشگری از شهر "وال ویگزو"، مبتکر ادکلن
بود. او از ایتالیا به آلمان رفت و آب معطری را کشف کرد که نامش
را "آب ستودنی" گذاشت. این آب معطر از الکل، روغن بهار نارنج،
ترنج، اسطوخودوس، و اکلیل کوهی ساخته می‌شد. در سال 1709 که
پائولو این ماده را به بازار عرضه کرد چنان مشتریان فراوانی یافت
که مجبور شد از برادرزاده‌اش، جیووانی ماریا فارینا کمک بگیرد تا
بتواند سفارش‌ها را آماده سازد. در سال 1732 فارینا این محصول را
به عنوان داروی بیماری‌های مختلف از جمله معده درد تا خونریزی
روده به بازار عرضه کرد.
در میانه قرن هجدهم، پس از پایان جنگ هفت ساله میان پروس و
بریتانیا از یک سو و اتحادی از فرانسه و اتریش و روسیه از سوی
دیگر، سربازان فرانسوی، اتریشی و روسی و بریتانیایی بطری‌های "آب
ستودنی" را به کشورهای خود بردند و بازاری جهانی برای آن پدید
آوردند. فرانسوی‌ها، آن را "ادکلن" نامیدند.
ادکلن در قرن هجدهم موارد استفاده مختلفی داشت: در آب استحمام
ریخته می‌شد، با شراب مخلوط می‌شد، همراه با قند خورده می‌شد، به
عنوان ماده شستشوی دهان، تنقیه، یکی از ترکیبات ضماد مورد
استفاده قرار می‌گرفت و مستقیم تزریق می‌شد و...
سرانجام فارینا، فرمول این "آب" را به لئونس کولاس فروخت. کولانس
هم در سال 1862 این فرمول را به راجر گاله فروخت که امروزه حق
قانونی بر ادوکلن فرانسوی را داراست. چند تن از اعضای خانواده
فرینا و فمینیس، در کلن باقی ماندند و به تولید آب معجزه‌گر خود
ادامه دادند. یکی از اعقاب این خانواده این فرمول را به ویلهلم
مولنز فروخت که در سال 1792 مغازه‌ای در آلمان باز کرد به آدرس:
گلوکن گاسه شماره 4711. امروزه این رایجه سنتی معروف به ادوکلن
تحت نام 4711 فروخته می‌شود، که قدیمی‌ترین و مستمرترین ماده
معطر تولید شده است.
فرمول دقیق عطرهای تجاری مخفی هستند و حتا اگر هم علنی شوند،
چنان پروسه پیچیده‌ای در تهیه آن‌ها به کار می‌رود که این فرمول
استفاده چندانی ندارند. روغن اسانس عطر با یک حلال رقیق می‌شود
زیرا روغن غیر رقیق شده چنان ترکیبات فراری دارد که در صورت
استفاده به حساسیت و جراحات پوستی یا خراب شدن لباس منجر می‌شود.
متداول‌ترین ماده حلال روغن عطر، اتانول یا مخلوطی از اتانول و
آب است. افزایش ترکیب معطر عطر موجب افزایش شدت بو و ماندگاری آن
می‌شوند. بنابراین، اگر چه غلظت روغن عطر در ادوپرفوم بیشتر از
ادوتوالت است، اما میزان آن در هر کارخانه عطرسازی متفاوت است.
یا برخی از عطرها، نام یکسانی دارند اما با غلظت‌های متفاوتی.
عطرها در حدود سال 1900 به این گروه‌ها تقسیم بندی شدند: تک گل:
با عطر یک گل خاص؛ چند گل: ترکیب چند گلی؛ آمبری: گروه گسترده‌ای
از بوهای وانیلی و حیوانی همراه با بوی گل‌ها و چوب‌های متفاوت؛
چوب: عطر چوب‌های معطر، به ویژه صندل و سدر؛ چرمی: خانواده‌ای از
رایحه‌های دارای رگه‌هایی از بوی عسل، تنباکو، چوب و قطران چوب
که یادآور چرم هستند؛ قبرس: شامل رایحه‌هایی متشکل از ترنج، خزه
بلوط، پچولی و ماده معطری که از لادن به دست می‌آید؛ فوژه: به
معنای سرخس در زبان فرانسه، و ساخته شده بر اساس رایحه‌های
اسطوخودوس، کومارین (ماده‌ای معطر با بوی وانیل) و خزه بلوط.
بسیاری از عطرهای مردانه به این خانواده متعلق هستند.
از سال 1945 نیز به علت پیشرفت در صنعت عطرسازی، گروه‌های دیگری
به این دسته بالا اضافه شده‌اند، شامل: گل‌های درخشان، سبز،
اقیانوسی / اوزونی، لیمویی یا میوه‌ای، گورماند / اومامی (با
رایحه خوراکی‌ها یا دسر).
