ساوالان خبر: در زمانهای خیلی قدیم قبل از ورود آریایی ها به فلات ایران (در الواح سومر ترجمه «ساموئیل کریمر» درسال ۱۳۴۴ترجمه «دادرد رسائی» در سال ۲۴۵۰ قبل میلادی نام بیله سوار قید شده) قوم بزرگی بنام «بیل»در کنار رود «کورا» رود ارس و باد کوبه و آران و مغان تا سبلان و اردبیل زندگی میکرد و ۳ نوع رب النوع را ستایش میکرد که زبانشان به تورانی (ترکستان) آلتایی (اورال) نزدیک بود و یکی از نام خدایان ،بیل (خدای زمین) بود.

  این طائفه « بیل » که آثاری تابحال از آنها باقی مانده وجود چندین شهر است معلوم میگردد که اردبیل از ۱۲ طائفه تشکیل شده است که یکی «ارد» و دیگری «بیل» بوده است.

 بیلجه نزدیک باکو و در آران بیلقان در کنار رود کورا و سعید بیل در گرجستان کنار رود کورا و در مغان بیله سوار، از نمونه های آنان است .

 نام قدیمی بیله سوار قبل از تسلط اعراب «بلسکان»بود و بعد از تسلط اعراب به «بلسکان» و «بلسجان» تغییر یافت در زمان آل بویه «بیله سوار» شد که به سوار بزرگ می گفتند پس برای ما روشن می شود حدود زندگی قوم بیل تا چه اندازه وسعت داشته است و بیله سوار هم بازمانده از آن ایل بزرگ می باشد شاید هم نام بیله سوار بنا به گفته بعضی از محققین ماخوذ از قوم «سووار» باشد که در اطراف رود ارس در هزاره اول شگرف داشتند.

 قدمت این شهرستان همچنان که در پیشینه تاریخ آمده به دوران های خیلی قدیم باز میگردد و این از سکه های کشف شده در تپه های مختلف این منطقه مشخص شده است.

 سپس پیل سوار یا پیله سوار نامیدند که پیله سوار واژه ای پارسی وار ۲ پاره «پیله» و «سوار» تشکیل شده است.

 پیله، به معنای زمین خشک پهناوری که در میان دو آب یا دو رودخانه قرار گرفته باشد و سوار هم به معنی کرانه رود است و شهر بیله سوار هم بین رودخانه بالهارود و آقا بیگلر(علی بیگ لر) قرار گرفته است. بنابراین پیله سوار، یعنی مردمی که ساکن واهل پیله (سرزمین بین دو رود) هستند.

 بعضی ها نیز براین باوراند که نادر شاه افشار در ۱۱۴۸ هجری قمری، هنگامیکه برای تاج گذاری در مغان رهسپار اصلاندوز بود، لشکریانش دارای پیل یا فیل بوده و مدتی در این ناحیه اردو زده بودند از این رو به پیل سوار، پیله سوار سرشناس شده بودند.

 در دوران قاجار نیز قسمت اعضم شهر بیله سوار به نام قریه سردار آباد بود که پس از ویرانی، کربلایی عبدالله بیگ طالش میکائیل نسبت به مرمت و بنیاد روستاهای بزرگ سردار آباد و طالش میکائیل کندی (باباش کندی)درحاشیه قلعه ی نظامی قدیمی بیله سوار دست زد (۱۲۸۱قمری) و اما پس از پیمان ننگین و تحمیلی ترکمن چای در بیله سوار قراولخانه گمرک ایجاد شد.

 در سال ۱۲۶۸شمسی گمرک در بیله سوار احداث و تلگراف آن درسال ۱۳۳۲ قمری(ص۸۰ گنج شایگان)ما بین بیله سوار و تبریز دایر و هنگامی که ارتش سرخ خاک گیلان را اشغال نموده بود وزیر خارجه آن زمان مشاور الملک میخواست مابین تهران و مسکو رابطه ای باشد تا به وسیله ی تلگراف تماس برقرار وارتش سرخ را از گیلان بیرون کنند ملاحظه می کنند می بینند در شهر بیله سوار تلگراف دایر است منشورالملک که در ترکستان کنسول ایران بود به بیله سوار آمده واسطه مخابره بین تهران و مسکو میشود.

 تاریخ قرنطینه در گمرک بیله سوار(ص۴۲۶ چاپ یونسکو نشریه۲۲ چاپخانه دانشگاه تهران سال ۱۳۴۲ شمسی)در سال ۱۳۰۸هجری قمری همزمان با ساختن قرنطینه در جزیره هنگام وبندر جاسک در خلیج فارس میباشد.

  پس از پیمان ترکمن چای بیله سوار حاکم نشین شد و از دامنه کوه سبلان تا دشت مغان حکمرانی می کردند. یعنی تمامی کارهای ایلات (۳۲ایل شاهسون) و انتظامات آن به وسیله حاکم بیله سوار رسیدگی میشد. در سال۱۲۹۱هجری قمری قاسم خان حاکم بیله سوار و تمامی ایلات عشایر بین مغان بود.

 قبل از سال ۱۲۷۲ شمسی شهر بیله سوار در کنار بالهارود (بالهارلو یا بلغارچایی ) دارای عمارت حکومتی بود که آن را مرحوم جنرال ساخته بعد آتش زدند، شاهزاده جهانسوز میرزا تعمیر نموده، بعد علی خان حاکم آن را خراب کرده و در جای آن عمارت بسیار عالی ساخت.

 مدرسه پهلوی بیله سوار (امام خمینی فعلی) جزو ۱۳مدرسه تاریخی استان اردبیل به شمار می آید که در دوران سلطنت محمد علی شاه و احمد شاه از این مدرسه که یک بنای خشتی بوده به عنوان مکتب استفاده میشده و توسط آخوند ملا جواد به بچه های بیله سوار قرآن و سایر علوم تدریس میگردید.

 در اواخر سلطنت احمد شاه مدرسه خشتی قدیمی تخریب و مدرسه موجود ظرف ۲ سال بامعماری ((یاور دوستعلی ماکویی))که از مرزبانان منطقه بوده است ساخته شد.هزینه ساخت این مدرسه که درسال ۱۳۰۵هجری شمسی تاسیس شده است از خودیاری مردم تامین میشود این بنا در تاریخ ۱۷/۱۲/۱۳۸۱تحت شماره۷۵۱۷به ثبت رسیده وکد اثر ۱۸۰۴۰میباشد علت انتخاب سوم شهریور برای شهرستان بیله سوار از این قرار میباشد:

 سپیده دم سوم شهریور ۱۳۲۰شمسی هنگام تجاوز نیرو های شوروی به ایران از هوا و زمین با تمام امکانات و تجهیزات بیله سوار نیز مورد تجاوز قرار می گیرد. بیله سوار که قبل از این ماجرا درسال ۱۳۱۱ دارای نظمیه (شهربانی) بوده است در حمله روس ها این شهر دارای اداراتی چون شهربانی به ریاست سرهنگ امیر قاسمی، پست و تلگراف،گمرک و دارایی به کفالت حسین محامد و پاسگاه مرزی درجه یک بوده به سرکلانتری سروان یاور دوستعلی ماکویی که بیله سوار مرکز بخش مغان و قصبات معروف آن اصلاندوست (اصلاندوز) و حسن قافله بوده و جمعیت کلی آن در حدود ۲هزار نفر میباشد(کتاب تاریخ شهدای ایران)

 نیروهای ارتش سرخ با بی رحمی در شهر بیله سوار ۱۲ سرباز ۵ آژان ۷ امنیه و یک نفر کارمند گمرک و رئیس پست و زن و نوزادش و دختر۱۸ساله را شهید کردند همچنین در روستاهای قره قاسملو و گوگ تپه (جواد کندی سابق)۸نفر کادر و سرباز (فرمانده پاسگاه سید اصلی)و پاسگاه مرادلو۱۱نفر فرمانده و سرباز را شهید کردند. در بیله سوار ۱۱نفر اسیر (۶سرباز ۲ آژان و ۳ امنیه)رئیس پاسگاه زرگر به همراه چند نفر سرباز زخمی و رشید بیگ آقاجانی عسی لو (معاون پاسگاه مرادلو) که اکثر شهدای مرزدار این شهرستان از شهرهای پارس آباد، اردبیل، آستارا، همدان، تهران، شیراز، قوچان، اصفهان و نیشابور ربوده اند.

 سروان خلیلی عراقی که در سال ۱۳۲۷ به بیله سوار سفر کرده در سفر نامه خود این شهر را این چنین معرفی میکند:

بیله سوار ،قصبه ای که از شهرستان مهمتر است . سروان جمشیدغریب از ارامنه ایرانی وبسیار وطن پرست کلانتر مرز درجه ی بیله سوار میباشد…

این شهرستان درزمان دموکرات ها دارای بخشدار دموکرات به نام میرزا کیشی بوده است.

 درسال۱۳۵۵شمسی بیله سوار مرکز شهرستان مغان وبخش های گرمی وپارس آباد تابع بیله سوار بودند ولی پس از یک سال مرکزیت فرمانداری به گرمی انتقال یافت وفقط تابلوی فرمانداری آن در جلوی در بخشداری بیله سوار مانده بود ونشانه لکه ننگین از دوران پهلوی بود که حقوق بیله سوار را پایمال کرده بود.(تصویبیه ۳۹۱۶(۲۷/۲/۱۳۵۵)هیئت وزیرات –آثار باستانی آذربایجان –سیدجمال ترابی طباطبایی)که درنتیجه خرداد  ماه ۱۳۷۰بیله سوار تبدیل به شهرستان ومرکز آن شهربیله سوار شد.

 اولین شرکت در منطقه درسال۱۳۲۸به نام((شرکت شیارآذربایجان))باخرید ماشین آلات کشاورزی در محلی معروف به شاه آباد مغان (یوشان آباد وکبر آباد سابق)است.{درزمان انقلاب جهت نارضایتی از رژیم پهلوی خان بابا جعفر خانی از طایفه جلودار در راه پیمایی منطقه شهید ونام این محل پس از انقلاب به جعفر آباد تغییر یافت}فعالیت خود را آغاز کرد در این سال ها به دلیل قحطی وخشک سالی ،مردم منطقه زندگی سخت وطاقت فرسایی داشته وتاسیس این شرکت سبب شد که از دهات وقشلاقات منطقه مردم جهت کارگری وامرار معاش به سوی آن روبیاورند. به خاطر بارندگی های کم ونا منمظم آن سال نتیجه کار چندان رضایت بخش نبود تا اینکه مسئولین ، مهندسین شرکت(مدیرعامل شرکت مهندس پارسا بنیانگذار شهر پارس آباد )تصمیم گرفتند  با استفاده از آب رودخانه آراز اقدام به کشت آبی نمایند.

 درنتیجه شرکت مجبور شد به قسمت های شمالی تر واطراف رودخانه مذکور تغییر مکان دهد.اولین سیلوی منطقه در بخش جعفر آباد که بزرگ ترین سیلوی استان هم به شمار می رود توسط پیمانکاران روسی ساخته شد. این بخش همچنین دارای یک ایستگاه هواشناسی بود که دسال ۱۳۳۰تاسیس گردیده است.

در جنگ تحمیلی ۸ساله استکبار جهانی با ایران با اعزام نزدیک۱۶۰۰نفر رزمنده از این شهرستان۱۱۰شهید والا مقام ومفقودالاثر ۳۴۶جانباز ۱۲ آزاده نقش بسزایی دردفاع مقدس داشت.

 از تحولات امید بخش این شهرستان قابلیت بلقوه طلای سیاه (نفت)می باشد در آینده ی نزدیک که از دوران پهلوی اثری از آن به جا مانده وحتی توسط بیگانگان در چندین نقطه از روستاهای بیله سوار خصوصا”در روستای مرادلو اکتشاف شده است با استخراج وپالایش نفت وطرح احداث مجتمع پتروشیمی وسایر واحد های مربوط عوض شده وموجب اشتغال ورفع مشکلات مردم منطقه شود. گمرک بین المللی این شهرستان که بیش از ۱۰۰سال قدمت دارد انتظار میرود اداره کل گمرکات استان به این شهرستان انتقال یافته واداره شود.(تبدیل گمرک شهرستان به اداره کل گمرک استان)

 نماینده مستقل مجلس شورای اسلامی باتوجه به تاریخی،مرزی،محروم و…بودن شهرستان

 ارتقاء درمانگاه بیله سوار به بیمارستان وتجهیزات پزشکی دستگاهMRIواستقرار اورژانس هوایی(هلی کوپترامداد)باتوجه به بعدمسافت تامرکزاستان

 بین المللی شدن دانشگاههای بیله سوار

 تبدیل گروهان مرزی به هنگ مرزی بیله سوار مغان با توجه به سابقه مرزبانی درجه یک مغان در بیله سوار

 تبدیل جعفر آباد به شهرستان وشورگل وقره قاسملو وگوگ تپه به بخش

 اتمام سد خداآفرین که باعث آبی شدن اکثر زمینهای دیمی خواهد شد

 عبورخط راه آهن ازبیله سوار

 ایجاد کارخانجات مادر و اشتغال زا

 احداث تصفیه خانه خروسلو و مجتمع آبرسانی ۷۰روستای خروسلو

 گازرسانی به منطقه خروسلو (مسیر شورگل)

 چهار بانده کردن راه بیله سوار – سه راهی قره قاسملو وگوگ تپه

 تعریض لوله خط انتقال آب مجتمع قره قاسملو

  تکمیل کتابخانه مرکزی بیله سوار

 آسفالت راههای عشایری شهرستان

 ایجاد آموزشکده کشاورزی بیله سوار

 توجه به توسعه بخش کشاورزی با توجه به حاصل خیز بودن خاک منطقه ومعرفی این شهرستان به  عنوان انبار غله استان ،تولید اغلب محصولات کشاورزی استان خصوصا تولید عدس مقام اول کشوری  را به یدک میکشد.

 جا دارد از تمامی افرادی که به نوعی در تاریخ بیله سوار قلم به دست گرفته یا نقشی در تاریخ این دیار ایفا نموده اند قدر دانی شود:

 مرحوم حاج داوود فکور (پدر مطبوعات بیله سوار)-مرحوم احد ناصری بیله سوار-سید محمد ابراهیمی گرمی-میر نبی عزیز زاده-عزیزالله قلمی-سهراب آدی گوزلی-احدقاسمی محمدرضالو-دکتر حسن اسدی-سرکار خانم اعظم عوض پور-جابر فتحی بیله سوار-حاج احد بیوته مرادلو-لطفعلی فکرت اسماعیل سروی-هلال نمازی-اژدر عبادی  و…

مقاله از علی پیران قره قاسملو (دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت MIS)